Tímarit Máls og menningar - 01.02.1960, Blaðsíða 60

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
síðara hluta 10. aldar, og það er hann,
sem kemur við sögu Hvítramanna-
lands. Um Ara segir Landnáma á
þessa lund: „Hann varð sœhafi til
Hvítramannalands; það kalla sumir
írland liið mikla. Það liggur veslur í
haf nœr Vínlandi hinu góða. Það er
kallað sex dœgra sigling vestur frá
írlandi. Þaðan náði ei Ari hrott að
jara, og var þar skírður. Frá þessu
sagði fyrst Hrafn Hlymreksfari, er
lengi liafði verið í Hlymreka á ír-
landi. Svo kvað Þorkell Gellisson
segja íslenzka menn, þá er heyrt
höfðu frá segja Þorjinn jarl í Orkn-
eyjum, að Ari hefði kenndur verið á
Hvítramannalandi og nœði ei brott
að jara og var þar vel virður. Ari átti
Þorgerði, dóttur Áljs í Dölum. Þeirra
son var Þorgils og Guðleifur og III-
ugi. Það er Reyknesinga kyn.“
Engin ástæða er til að rengja
kjarna þessarar frásagnar: Ara Más-
son hefur borið að einhverju landi,
þar sem hann varð ófrjáls ferða sinna
og átti ekki afturkvæmt þaðan. Heim-
ildarmenn virðast vera traustir, enda
var hér um að ræða frásagnir, sem
höfðu ekki gengið ýkja lengi í munn-
mælum. Hrafn Hlymreksfari var uppi
á síðara hluta 10. aldar, og mun hann
hafa verið ekki miklu yngri en Ari.
En sá galli fylgir frásögn hans, að
þess er ekki getið, hverjir geymdu
hana, unz hún var færð í letur. Um
Þorkel Gellisson, hina íslenzku menn
og Þorfinn jarl gegnir öðru máli. Hér
er ferill sagnarinnar rakinn frá mönn-
um, sem voru samtíma viðburði, og
allt fram á daga þess manns, sem hef-
ur getað fært þessa frásögn í letur.
Þorkell Gellisson var föðurbróðir Ara
fróða, og báðir voru afkomendur Ara
Mássonar. Ari Másson var langafi
Þorkels Gellissonar og langalangafi
Ara fróða. Nú er það alkunnugt, að
Þorkell var einn af heimildarmönnum
Ara fróða í íslendingabók, enda segir
Laxdæla, að Þorkell hafi verið manna
fróðastur. Óvíst er, hvenær Þorkell
lézt, en faðir hans andaðist árið 1073,
og mun Þorkell hafa lifað lengi eftir
það, þar sem Ari fróði nam frásagnir
af honum. Hugsanlegt er, að Þorkell
hafi lifað fram um 1100. Frásögnin
um Ara Másson hefur ef til vill fyrst
verið færð í letur í riti um Reyknes-
ingaætt. Má því ekki þykja ósennilegt,
að Ingimundur Einarsson á Reykhól-
um hafi fært þessa frásögn og saman-
tekt um Reyknesingaætt í letur. Ingi-
mundur mun hafa orðið einna fyrstur
íslendinga til að skrifa sögur til
skemmtunar, og um hann segir Þor-
gils saga og Hafliða einnig, að hann
hafi verið fræðimaður mikill. En
ættfræði og mannfræði voru í þann
tíð mjög stundaðar, og enginn er lík-
legri til að hafa tekið saman ritling
um Reyknesinga ætt en einmitt Ingi-
mundur. Og að öllum líkindum hefur
hann þekkt Þorkel frænda sinn, þóít
aldursmunur þeirra væri mikill. Frá
Þorkatli Gellissyni hefur Ingimundur,
50