Tímarit Máls og menningar - 01.02.1960, Blaðsíða 83

ERLEND TÍMARIT
fyrir allri nýbreytni og róttækum hugmynd-
um. Ég veit að sumum útlendingum finnst
að okkur sé gjarnt að koma með hinar
fáránlegustu fullyrðingar um það að við
höfum fundið upp næstum allt sem máli
skiptir. En það er staðreynd, að það sem
nú er kallað nútíma abstraktlist kom fyrst
fram í Sovétríkjunum.
Á byltingarárunum spruttu upp abstrakt
listamenn eins og fíflar í túni. Og frá þeint
komu nokkur ágæt listaverk — hreint ekki
svo fá.
Ríkið eignaðist mörg þessara málverka
og sendi þau á málverkasöfn víða um land.
En smekkur fólksins var þeim ekki hlið-
hollur, og flest þeirra lentu um síðir í
geymslurúmum. Ég man eftir konu, sem
horfði á þessi kúbistísku málverk á sýningu
árið 1918 í borg skammt frá Moskvu. Hún
sagði: „Þetta er verk djöfulsins."
Ég er hræddur um að þessi ummæli fari
nærri því að túlka viðhorf verkamanna í
þorpum landsins um þessar mundir. Þeir
botnuðu ekkert í þessu, og ef til vill brugð-
ust þeir gramir við. En nú er smám saman
verið að draga fram úr geymslum þessi
abstrakt málverk og hengja þau upp á ný.
Nýlega var höfð sýning á nútímalist í smá-
bæ í miðju Rússlandi. Veitingahússtjóri í
bænum lét í ljós andúð sína og taldi mál-
verkin hugmyndafræðilega óholl fyrir verka-
mennina. En verkamennirnir héldu fund og
samþykktu ályktun þar sem þess var krafizt
að myndimar fengju að hanga áfram. Þeir
sigruðu. Ég hafði spurnir af þessu og sagði
listamanninum frá því. Hann varð himin-
lifandi og sagði: „Þetta er mér meira virði
en nokkur verðlaun."
Þetta er annað dæmi um það, að lista-
smekkur fólksins hefur þroskazt. Næstum
aliir sækja málverkasöfn. Við erum að
verða listunnendur.
Og nú skulum við snúa okkur að bygg-
ingarlistinni. Stórfelldar byggingarfram-
kvæmdir hófust ekki hjá okkur fyrr en
1928. Hingað kom þá Le Corbusier og fleiri
kunnir arkitektar. Þeir litu á okkur sem
hinn ákjósanlegasta vettvang til að prófa á
róttækustu hugmyndir sínar. Le Corbusier
reisti hús. Það var stórkostlegt. En það
var skelfilega kalt á vetrum og djöfullega
heitt á sumrin — hvað sem gert var innan-
liúss. En sleppum Le Corbusier og tölum ai-
mennt: því verra sem hyggingarefnið er.
því meira er lagt í skreytingu. Það er eins
og ódýr vindlakveikjari. Takið eftir hvernig
reynt er að leyna lélegri smíði með ytra
flúri. Á árunum fyrir 1930 höfðum við lé-
legt byggingarefni. Því fylgdi flúr og ann-
að skraut.
Ibúðarhúsin frá þessum tíma köllum við
nú „líkkistur". En þau skýldu okkur. Og
fyrsta kynslóð bænda, sem kom til borg-
anna, taldi sig vafalaust lánsama að fá þau.
Síðan hefur smekkurinn breytzt. Við
reisum enn Ijót íbúðarhús — en horfumar
eru samt yfirleitt heldur góðar. Við erum
smám saman að læra að gera greinarmun á
því sem ljótt er og fallegt. Þekking okkar á
vinnubrögðum og efni hefur aukizt. Afleið-
ingin er sú, að framfarir hafa orðið — og
munu halda áfram að verða — í húsagerð,
bæði að því er snertir efni og útlit.“
Það varð hlé á samræðunum þegar frú
Erenburg kom inn með te og kökur. Hún
er aðlaðandi kona og mjúklát í fasi. Ég
notaði tækifærið til að spyrja Erenburg
um vinnuaðferð hans. Hann kvaðst vinna
við skriftir í sumarhúsi sfnu og vera þar
eins mikið og hann gæti, en hann hefði svo
mörgu að sinna í Moskvu, að hann kæmist
ekki hjá því að eyða allmiklu af tíma sín-
um þar.
Þegar frú Erenburg hellti aftur í bollann
hjá mér, spurði ég hann um tilfinningar
hans í Pastemakmálinu.
„Það er vandræðamál á allan hátt. Ég er
liræddur um að Pasternak og bókin hans
73