Tímarit Máls og menningar - 01.05.1961, Side 28

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
— Það er greinilegt að bandaríski
utanríkisráðherrann hefur koraið
auga á þann sannleik að vestræn of-
beldisstefna í Kína hafði frá upphafi
borið í sér fræ þess ósigurs sem
Bandaríkin urðu að horfast í augu
við 1949; og það má engu muna að
hann harmi, að vestrænu ofbeldis-
seggirnir skyldu ekki týnast þar, svo
að keisaraveldið fengi staðizt!)
En eitur hinnar vestrænu „hámenn-
ingar“ tók brátt að hafa sín áhrif.
Silfrið — sjálft hjartablóð kínverska
aðalsins — streymdi úr landi í sívax-
andi flaumi, og hið hrörlega skrímsli
reyndi að bæta sér upp blóðtapið með
því að sjúga blóðmerginn úr smá-
bændunum þeim mun fastar. Síðan
um miðja 18. öld hafði ríkt hálfgert
uppreisnarástand í landinu, og hinar
nýju álögur bættu ekki úr skák. Upp
úr 1810 færðust uppþotin í aukana og
breiddust út. Og árið 1813 ruddist
hópur uppreisnarmanna inn í sjálfa
keisarahöllina í Peking.
Keisarastjórnin varð að hafast eitt-
hvað að sér til bjargar. Hún setti enn
harðari viðurlög við ópíumverzlun-
inni, og sendi jafnframt harðskeyttan
embættismann og föðurlandsvin, Liu
Tse-hsíu, til Kanton í því skyni að
stemma stigu við hinni ólöglegu eitur-
verzlun. Liu hóf með stuðningi borg-
arbúa umsátur um hverfið þar sem
Bretum og Bandaríkjamönnum hafði
verið leyft að byggja smyglhreiður
sín, og tókst með þessum hætti að fá
ópíumkaupmennina til að láta af
hendi birgðir sínar — um 1500 tonn.
3. júní 1839 eyðilagði hann ópíum-
birgðirnar í viðurvist borgarbúa.
Þessi atburður varð til þess að hin-
ar vestrænu „menningarþjóðir“ köst-
uðu grímunni. A árunum 1839 til
1842 settu Bretar liðstyrk á land á
ýmsum stöðum á strandlengju Kína,
hernámu Kanton, Sjanghæ, Amoj og
Ningpo — og sóttu inn í landið til að
ná valdi á helztu slagæð viðskiptanna
milli Norður- og Suður-Kína. Hvar-
vetna rændu þeir og myrtu óbreytta
borgara. Þrátt fyrir hetjulega vörn
kínverskrar alþýðu varð framsókn
Bretanna ekki stöðvuð, enda voru
þeir margfalt betur vopnum búnir.
Um það gefur tala fallinna nokkra
hugmynd: 500 Bretar, 20.000 Kín-
verjar.
Loks náðu Bretar því marki, sem
þeir höfðu sett sér í upphafi: að gera
keisarastjórnina að leppi sínum. Arið
1840, þegar brezki flotinn varpaði
akkerum aðeins 90 kílómetra frá Pek-
ing (keisaraborginni), hóf stjórnin
samninga við innrásarforingjana —
samtímis því að föðurlandsvinurinn
Liu Tse-hsiu var sviptur ærunni fyrir
ópíumbrunann, sem „olli styrjöld-
inni“!
Samningurinn við Breta, sem keis-
arastjórnin undirritaði að stríðinu
loknu, var fyrsti auðmýkingarsáttmál-
inn af mörgum er síðar voru gerðir.
Samningurinn frá Nanking (1842) og
106