Tímarit Máls og menningar - 01.05.1961, Blaðsíða 66

TIMARIT MALS OG MENNINGAR
blöðunum. Sumar þessara fullyrðinga á
báða bóga eru öfgafullar, kannski hrein
fjarstæða. En margt af því sem við höfum
borið á ykkur er ómengaður sannleikur,
ömurlegar staðreyndir; við vitum það því
að við höfum lifað það; þið vitið það ekki
af því að þið hafið ekki lifað það.
Það er staðreynd, að land okkar var póli-
tísk nýlenda Bandaríkjanna, að minnsta
kosti fram að stjórnartíð Roosevelts og jafn-
vel lengur.
Það er staðreynd, að landið okkar var
efnahagsleg nýlenda bandarískra auðfélaga
fram að byltingunni.
Og öll þessi ár hefur í þessu landi okkar
ríkt eymd og óþrifnaður, ólæsi og arðrán,
leti og dugleysi — lífið þar hefur verið
skrípamynd af mannlegu samfélagi (Frá
1902 til 1958 var aðeins einn nýr skóli reist-
ur í Havana.) Það er markmið byltingarinn-
ar að rífa okkur upp úr öllu þessu. Hafið
þetta hugfast, Bandaríkjamenn, þegar þið
lesið um það sem er að gerast á Kúbu nú í
dag.
Byltingin á Kúbu er að verki enn í dag.
A morgun mun hún rísa annars staðar. Bylt-
ing eins og okkar kemur ekki þó að einhver
óski þess að hún komi — þó að það sé líka
nauðsynlegt. Byltingar á okkar tímum
spretta upp af eymd, upp af ástandi eins og
ríkti á Kúbu. Þar sem slíkt ástand ríkir og
þar sem fjöll eru nærri, þar munu brjótast
út byltingar. Það er þess vegna sem hér á
meginlandi Suðurameríku munu verða slík
umbrot, að ykkur hefur aldrei dreymt um
þvílík ósköp. Það er ekki hægt að kaupa
upp byltingu með 500 milljón dollara efna-
hagsaðstoð. Það er hægt að kaupa upp sum-
ar ríkisstjórnir í Suðurameríku — en þær
eru ekki 500 milljón dollara virði. Það er
hægt að fá þær fyrir miklu minna!
Hvað gerist þegar þjóðir allra þessara
landa í Suðurameríku uppgötva hina geysi-
miklu auðlegð sína, mitt í fátækt sinni, og
horfa síðan yfir til Kúbu litlu og sjá að hún
er ekki lengur fátæk? Hvað gerist þá?
Okkur er sífellt tjáð, að við eigum öll
hlutdeild í „vestrænni menningu". En er
það rétt — eigum við öll hlutdeild í henni?
Við Suður- og Miðameríkubúar deyjum
nú að meðaltali þrjátíu og fimm ára gaml-
ir. Þið Bandaríkjamenn lifið fram yfir sex-
tíu og fimm ára aldur. Bændur okkar í Bóli-
víu, Perú, Venezúela og til skamms tíma á
Kúbu, ólæsir og hrjáðir af hungri og sjúk-
dómum — eiga þeir hlutdeild í sömu „vest-
rænu menningunni“ og þið? Ef svo er, er
það þá ekki kúnstug menning þar sem slíkt
og þvílíkt viðgengst?
A meðan slíkt og þvílíkt viðgengst væri
kannski bezt að við Suðurameríkubúar
gerðum okkur Ijóst, að sú þjóð sem við er-
um hluti af á enga hlutdeild í menningu
ykkar Norðurameríkumanna.
Hungur er hungur. Það er ekki mikill
munur á því að deyja innan við þrjátíu og
fimm ára aldur sem verkamaður hjá Fruit
Company í Miðameríku og að deyja í Suð-
urafríku sem verkamaður í demantsnámu.
Sjúkdómur er sjúkdómur. Og ólæsi er eins
á öllum tungumálum: ólæs þjóð á sér enga
sögu; hún er aðeins að hálfu leyti menn.
Nærri helmingur okkar Suðurameríkubúa
eru frumstæðar skepnur af því tagi — við
erum ólæsir. Hvaða gildi hefur „hinn frjálsi
heimur" ykkar Bandaríkjamanna fyrir okk-
ur?
Ef þið eruð enn þeirrar skoðunar, að við
eigum hlutdeild í sömu vestrænu menningu
og þið, og ef þið metið einhvers þá menn-
ingu — hvert svo sem gildi hennar er fyrir
ykkur — þá væri hollt fyrir ykkur að kynna
ykkur hvað er að gerast innan þeirra endi-
marka sem þið teljið landamæri hennar.
Það er kominn tími til þess að þið vitið,
að um allan heim hefur verið að magnast
hatur á ykkur fyrir það sem stjóm ykkar og
auðfélög hafa gert. Fáar fréttir af þessu
144