Tímarit Máls og menningar - 01.05.1961, Blaðsíða 41

SAGA VESTRÆNNAR ÍHLUTUNAR í KÍNA
fótum undir hið illræmda keisaraveldi
að nýju. En gegn þeim og hinum inn-
lenda aðli stóð sameinuð alþýða Rúss-
lands, bændur og verkamenn hlið við
hlið, og létu engan bilbug á sér finna.
Af þessum atburðum mátti draga
afdráttarlausar ályktanir. En fleira
kom til sem skýrði línurnar enn frek-
ar.
Síðan um aldamót höfðu heims-
veldin veitt fjármagni sínu inn í Kína
í stórum stíl. Þau áttu nú sterk ítök í
iðnaði og námuvinnslu Kínverja og
höfðu í rauninni allt fjármálakerfi
landsins í höndum sér. Kína var orðin
hálfnýlenda þeirra sem þau arðrændu
miskunnarlaust. Þetta kemur skýrt
fram af ummælum bandaríska auð-
jöfursins Charles Schwab (Betlehem
Steel Co.), en hann lét þess getið að
ódýrara reyndist að flytja inn kín-
verskt hrájárn en selflytja það milli
vinnslustöðva í Bandaríkjunum sjálf-
um. Forsenda þessa reikningsdæmis
var að sjálfsögðu sú, hve laun kín-
verskra verkamanna voru lág. En með
auknum iðnaði fjölgaði mjög í verka-
lýðsstétt Kínverja og andstæðurnar í
þjóðfélaginu jukust frá ári til árs.
Loks tóku verkamenn að bindast sam-
tökum til að bæta kjör sín, — en þá
kom fljótlega á daginn hvar hina
raunverulegu óvini kínversku þjóðar-
innar var að hitta: erindrekar heims-
auðvaldsins kepptust um að krefjast
þess af leppstjórninni í Peking, að
verkföllin yrðu bæld niður með
harðri hendi, og síðar tóku þeir bein-
an þátt í að kúga verkamenn til hlýðni
með vopnavaldi. Þeir sendu jafnvel
herskip til höfuðs þeim.
Meðal þeirra sem drógu rökréttar
ályktanir af þessum atburðum var dr.
Sun Jat-sen. Skömmu eftir að hann
var hrakinn í útlegð á nýjan leik hafði
hann stofnað ný pólitísk samtök sem
nefnd voru Kínverski byltingarflokk-
urinn. Nú var hann aftur kominn
heim til Kína og byrjaður að skipu-
leggja nýja þjóðfrelsishreyfingu.
Hann hafði hliðsjón af þeim lærdóm-
um sem draga mátti af rússnesku bylt-
ingunni og gerði sér Ijóst að hann
yrði fyrst og fremst að byggja hreyf-
inguna á því afli sem bjó með alþýðu-
stéttum landsins, verkamönnum og
bændum. Og þegar hinn nýstofnaði
Kommúnistaflokkur Kína bauð hon-
um samvinnu 1923 tók hann boðinu
fegins hendi. Hann var nú horfinn frá
hinni skammsýnu, borgaralegu stefnu
sem hann hafði áður aðhyllzt og skil-
greindi hana sem orsök þess að Kuo-
mintangflokkurinn hafði lent á villi-
götum 1912 (er hann fékk leppnum
Juan völdin í hendur). Kuomintang-
flokknum var því sett ný og róttækari
stefnuskrá, og í bandalagi við komm-
únista var nýrri byltingarstjórn kom-
ið á laggirnar í Kanton. Þar var
stofnaður herskóli til að þjálfa liðs-
foringjaefni byltingarhersins. Tveir
af forstöðumönnum hans áttu síðar
eftir að verða heimsfrægir menn,
119