Tímarit Máls og menningar - 01.09.1963, Qupperneq 7

EFTIRMÆLI KALDA STRÍÐSINS
frið. Skýringin er jafn augljós og hún
er einföld: Sérhver þj óðfélagsleg
breyting, er vegur að rótum hinna
ævafornu yfirráða auðstéttarinnar
yfir framleiðslutækjum mannanna,
hlýtur að vera eitur í beinum banda-
rískra forráðamanna, meðan enn rík-
ir þar óbreytt þjóðfélag.
Vart mun ofmælt, að á fyrri árum
Kalda stríðsins hafi forystumenn
Bandaríkjanna bundið vonir sínar
allar við atómsprengj una. Fæstir
myndu trúa því nú, og er þó stað-
reynd eigi að síður, að á fyrstu árun-
um eftir stríð var uppi öflug hreyfing
á vesturlöndum, er vildi veita Rúss-
um aðgang að kjarnorkuleyndarmál-
inu. Bandarískum almenningi til verð-
ugs hróss skal þess getið, að lengi vel
þrjóskaðist hann við að viðurkenna
þá glæpamynd, er reynt var að bregða
upp af Sovétríkjunum. Fulton-ræðu
Churchills var, þótt undarlegt megi
virðast í dag, fálega tekið bæði í
Bandaríkjunum og öðrum vesturlönd-
um. Almenningur leit enn á Sovétrík-
in sem „bandamenn, sem ætti að
treysta11 fremur en „óvin, er óttast
skyldi“ (Orðalagið frá Fleming l. En
með gífurleg áróðurstæki auðvalds-
ins að bakhjalli tókst að gerbreyta
þeirri skoðun.
Bandarískir forráðamenn settu á
það allt sitt traust, að takast mætti að
viðhalda einokun Bandaríkjanna á
kjarnorkusprengjunni. Kom fyrir
ekki, þótt vísindamenn á vesturlönd-
um þrástöguðust á þeirri einföldu
staðreynd, að engum væri fært að
einoka náttúruöflin. Forráðamenn í
Bandaríkjunum trúðu því gagnstæða,
af því að þeir vildu trúa. Allt fram til
þess tíma, er tilkynnt var, að Sovét-
ríkin ættu sína eigin kjarnorku-
sprengju mátti sjá í bandarískum
hlöðum sífelldar bollaleggingar um
„frelsun“ Austur-Evrópu, sem allt átti
að gerast í skjóli kjarnorkusprengj-
unnar.
Sem fyrr segir lýkur fyrra bindi á
þeirri örlagastund, er Bandaríkin
standa frammi fyrir þeirri staðreynd,
að kjarnorkan er ekki lengur þeirra
einkaeign. Valdamenn vestan tjalds
urðu að kyngja því, að kjarnorku-
styrjöld gegn Sovétríkjunum væri,
þegar bezt léti, hæpin pólitík. Ekki
létu þeir sér þó segjast við það. Kalda
síriðið hélt áfram „sigurgöngu“ sinni
og helzta huggunin var sú, að þrátt
fyrir allt stæðu Bandaríkjamenn
Rússum svo miklu framar, að ástæðu-
laust væri að leita samninga. Prófess-
or Fleming rekur ítarlega viðureign
þessara ríkja á vettvangi alheims-
stjórnmálanna. Hér að framan hefur
verið sagður kostur og löstur á verki
hans, og er þó einn lösturinn ótalinn.
Höfundur virðist álíta valdbeitingu
stórvelda sj álfsagða og eðlilega, og á
það jafnt við um Bandaríkjamenn og
Rússa. Hann rekur samvizkusamlega
viðureignina, en þótt hann segi frá
vömmum og skömmum stórveldanna
197