Tímarit Máls og menningar - 01.09.1963, Blaðsíða 58

HERMANN PÁLSSON
Hið írska man
Ein af mörgum og eftirminnilegum
kvenlýsingum í Laxdæla sögu er
Melkorka Mýrkjartansdóttir, hiS
írska man í Dölum. Hún kemur fyrst
til sögunnar illa klædd og illa leikin
á markaði austur í Svíþjóð. Hösk-
uldur bóndi úr Dölum er þar á ferða-
lagi og langar til að kynnast konum
og vill kaupa sér ambátt. Honum er
gefinn kostur á tólf ambáttum og vel-
ur sér eina, sem virðist fögur, þótt
hún sé tötrum búin. En þessi ambátt
reynist þá vera miklum mun dýrari
en hinar, og er þó sá ljóður á ráði
hennar, að hún er mállaus. Höskuldi
lízt svo vel á hina nafnlausu konu, að
hann kaupir hana fyrir þrefalt verð,
þótt hún sé dumb. Um kveldið leggur
Höskuldur hana í rekkju hjá sér, og
um morguninn eftir gefur hann henni
fögur klæði, svo að fríðleiki hennar
fær notið sín. Höskuldur hefur kon-
una heim með sér, og Jórunn, hús-
freyja hans, tekur ambáttinni heldur
fálega. „Höskuldur svaf hjá húsfreyju
sinni hverja nótt, síðan hann kom
heim, en hann var fár við frilluna.
Ollum mönnum var auðsætt stór-
mennskumót á henni og svo það, að
hún var engi afglapi“, segir sagan.
Seint um veturinn elur hin nafnlausa
kona sveinbarn, sem Höskuldur legg-
ur mikla ást við, en ekki mildar slíkt
hug húsfreyju í garð frillunnar: „Um
sumarið eftir mælti Jórunn, að frill-
an myndi upp taka verknað nokkurn
eða fara í brott ella. Höskuldur bað
hana vinna þeim hjónum og gæta þar
við sveins síns.“ Síðar kemst Hösk-
uldur að því, að frillan hefur gert sér
málleysiÖ upp. Hún er stórlát og vill
ekki tala við þá, sem þjáðu hana,
enda er hún dóttir Mýrkjartans kon-
ungs á írlandi, og heitir Melkorka.
Efalaust hefur hún litiÖ niður á elju
sína, Strandakonuna Jórunni Bjarna-
dóttur. Þegar Höskuldur hefur kom-
izt að hinu sanna um uppruna Mel-
korku, breytist afstaða hans til henn-
ar, en öðru máli gegnir um konu
hans: „Höskuldur kvað hana helzti
lengi hafa þagað yfir svo góðri ætt.
Síðan gekk Höskuldur inn og sagði
Jórunni, hvað til nýlundu hefði gerzt
í ferð hans. Jórunn kvaðst ekki vita,
hvað hún sfegði satt. Kvað sér ekki
248