Tímarit Máls og menningar - 01.09.1963, Blaðsíða 79

UMSAGNIR UM BÆKUR
hversu hann lagði sig í línm til að „ná til
fólksins": „1924 náði ég hámarki viður-
kenningar í prestslegu starfi, og þá sökk ég
dýpst í prestslegt siðleysi". Þá segir og frá
kosníngum til alþíngis og baráttu höfundar
við hlið Framsóknarmanna í Eyjafirði,
þarsem hann „hafnaði alltaf í sósíalisma“.
Og allt breyttist á ný. „Orðalagið á ræðum
mínum fór að verða minna kirkjulegt en
áður.“ Um síðir kemur þar að presturinn
til Grundarþínga er orðinn „forhertur mað-
ur í guðleysinu": hættur að tala um guð og
Jesú Krist í ræðum sínum en útlistar því
meir um skaðsemi fátæktar, — og er tek-
inn að „hata alla viðkvæmni, sem bannaði
mönnum að taka föstum tökum á hlutun-
um“. I lok ritgerðarinnar stendur Gunnar
Benediktsson á Prestafélagsfundi og er sú
sviðsmynd líklega minnisstæðust þeirra
sem upp eru dregnar í bókinni; hann hef-
ur tekið höndum saman við aðra stéttar-
bræður til vitnis um að þeir sameinist allir
í baráttu fyrir málefni Jesú Krists. „Að því
búnu lögðu allir aftur augu sín, og forseti
flutti bæn. — Ég lét ekki aftur augun.“ Og
þarna stendur hann, fyrrverandi prestur til
Grundarþínga, hneykslispresturinn Gunnar
Benediktsson sem fyrrum var á Saurbæ, og
virðir fyrir sér ýmsa tilburði viðstaddra
sem eru að tala við guð og hafa allir aftur
augun. Sjálfur hefur hann augun opin, og
hjarta hans er „fullt af syndsamlegum hug-
renníngum" : hann sér í anda þær þúsundir
sem hrynja niður úr húngri í sama mund
og matvælum er brennt og þjónar guðs tala
við guð í skrauthýsum veraldarinnar, „allir
með lokuð augu. Þannig leggja hermenn
guðs út í stríðið mikla.“
Tímarnir hafa breytzt síðan innihald
bókarinnar Skriftamál uppgjafaprests var
hugsað og skráð. Viðkvæmni fólks fyrir
trúmálum hefur rénað og þau mál valda
ekki stórvægilegum stympíngum í ræðu né
riti. En bæjarstjómaríhaldið 1932 er ekki
eitt um að hafa reynt að merja í gegn sigra
sína með guðs hjálp. Enn reyna pólitískir
gapar að skírskota til „trúarljóssins" í hátt-
virtum kjósendum með næsta sjúklegum
hætti, og gerast fá andmæli af hálfu her-
manna guðs þótt þeir sjái auðvaldið beita
mannssyninum fyrir áróðursvagn sinn. Væri
á allau hátt betur, ef þeir skriftlærðu hefðu
vit og þrek til að draga konúng sannleik-
ans útúr köikuðum múrhýsum trúarbragð-
anna og íhuga málefni hans og heimsins að
dæmi Gunnars Benediktssonar.
Þorsteinn frá Hamri.
Gráskinna hin meiri
Útgefendur Sigurður Nordal
og Þórbergur Þórðarson.
NÚ er liðinn réttur hálfur fjórði áratug-
ur síðan fyrsta hefti Gráskinnu hinnar
gömlu kom út, en hún var gefin út í fjórum
heftum á árunum 1928—36. Um þær mund-
ir voru bækur miklum mun færri á Islandi
en nú er, og þó hefur vafalaust verið lesið
meira þá en í bókaflóðum síðari ára. Grá-
skinna var mikill aufúsugestur á mörgum
heimilum, enda birti hún girnilegt lesefni
og útgefendur hennar eru í hópi færustu og
vinsælustu rithöfunda þjóðarinnar. Engu
vil ég spá, hvernig hinni nýju Gráskinnu
verður tekið, en ekki verða þeir Sigurður
Nordal og Þórbergur Þórðarson sakaðir
um, þótt færri lesi sögur þeirra nú á tímum
en á áratugnum fyrir síðustu heimsstyrjöld.
Til þess liggja aðrar ástæður, og er ekki
tilefnislaust, að þeirra verði hér að nokkru
getið.
Sú þjóð, sem mest hefur gert að því að
gera sér mat og fé úr hindurvitnum og al-
þýðlegum frásögnum, eru Bandaríkjamenn.
Ósvífnir fjárplógsmenn raka saman millj-
örðum króna með því að gera og selja kvik-
269