Tímarit Máls og menningar - 01.09.1963, Blaðsíða 75

Umsagnir um bækur
Tvasr kviður fornar
Völundarkviða og Atlakviða með
skýringum. Jón Helgason tók
saman.
Heimskringla. Reykjavík 1962.
(Fyrsta útgáfa í afmælisbóka-
flokki Máls og menningar sama
ár). 185 bls.
Prentsmiðjan Hólar og Hóla-
bókbandið.
Tímarit Máls og menningar birti einu
sinni hið foma Haraldskvæði eða
Hrafnsmál með nútíðarstafsetningu og
fylgdu skýringar. Verkið var Jóns Helga-
sonar. Hér var farið inn á nýja braut, ís-
lenzkum almenningi gefinn kostur á að
lesa merkilegt fomkvæði í aðgengilegum
búningi með nauðsynlegum skýringum til
að full not væm af lestrinum. Óhætt mun
að fullyrða að öllum jiorra lesenda hafi
geðjast mjög vel að þessu nýnæmi og hefðu
fegnir viljað meira af svo góðu, — enda
var af hálfu ritstjómar heitið framhaldi.
Nú hefur það loforð verið efnt með heilli
bók, þar sem tvö stórfræg eddukvæði, Völ-
undarkviða og Atlakviða, em leidd fram í
þeim klæðnaði sem þeim hæfir í höndum
tuttugustu aldar lesendum íslenzkum, og
fylgir ritgjörð um hvort kvæði og rækilegar
skýringar. Fyrstur er þó inngangur en að
lokum níu blaðsíðna kafli um atriði úr mál-
fari eddukvæða.
í inngangi er gjörð grein fyrir tilgangi og
reglum og þá um leið þeim vandamálum
sem við er að glíma. Það sem skiptir mestu
máli er varðveizla textans; hér eiga í hlut
tvö þeirra eddukvæða sem fornlegust em
og hafa vafalaust geymzt í minni manna
langan aldur áður en þau voru skráð — og
þá auðvitað í þeirri mynd sem skrifarinn
eða sá sem sagði fyrir hafði lært eða hélt
sig muna. Engin von er til að kvæðin hafi
komizt á blað með öllu óbrengluð eða án
afbakana, enda má á ýmsum stöðum leiða
að því h'kur að eitthvað hafi færzt úr lagi.
En textinn er aðeins einn, sjálft höfuð-
handrit eddukvæða, — ómaklega nefnt Kon-
ungsbók þón konungsgersemi sé að vísu.
En Brynjólfur biskup Sveinsson gaf hana
fyrir þrjú hundruð árum (og einu betur)
Friðriki kóngi, en hafði nítján árum áður
merkt hana sjálfum sér og kallað Eddu Sæ-
mundar fróða.
Hætt er við að ýmsum góðum mönnum
bregði í brún þegar Jón sviptir þá þeirri
þægilegu blekkingu að forníslenzkur fram-
burður sé aðallega í því fólginn að segja
t. d. ok, ek, mjök, hvat, skyrit fyrir og, ég,
mjög, hvaÖ, skyríð. Þar vantar feiknamikið
á og þó að sjálfsagt sé — eins og Jón segir
— að útlendir menn sem þessi kvæði lesa
skeyti ekki um íslenzkan nútímaframburð,
„heldur búi sér til annan, lagaðan eftir því
sem menn vita framast um 12tu aldar mál“,
— fer bezt á því að íslendingar lesi forn
kvæði með þeim framburði sem þeir hafa
alizt upp við (eins og þeir hafa gert frá því
265