Tímarit Máls og menningar - 01.09.1963, Page 62

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
um. Hér er á ferðinni kona af göfug-
um ættum, sem er hneppt í ánauð á
viðkvæmum aldri, og hlýtur síðan illt
viðurværi hjá mansala, unz hún er
keypt til munaðar íslenzkum bónda
og er gerð að hornreku hjá! konu
hans. Saga hennar er ekki nema hálf-
sögð, en í túnbrekkunni þennan fagra
morgun slær skyndilega yfir hana
miklu birti, og hún stendur oss ljós-
lifandi fyrir sjónum og eyrum. Mel-
korka hefur fengið mál. Hin hertekna
kona kennir syni sínum móðurmál
sitt, en stórlæti hennar bannar henni
að skipta geði við aðra menn. Og
þegar Höskuldur spyr hana að nafni,
fer hún sér að engu óðslega. Þau setj-
ast niður, og hún lætur sem nafn
hennar komi honum lítið við: „Ef þú
vilt nafn mitt vita,“ og við næstu
spurningu gefur hún svar, sem er
hvorutveggja í senn, hnitmiðað og
þrungið af reynslu. Faðir hennar var
konungur, en hún var hertekin fimmt-
án vetra gömul. Andstæðan á milli
æsku hennar og síðari ára er engu
síður átakanleg fyrir þá sök, hve hóf-
lega henni er stillt. Viðbrögð Hösk-
ulds eru skiljanleg, en í málið getum
vér lesið, hve lítilmannleg Melkorku
hefur þótt þau. Hann flýtir sér inn til
Jórunnar til að segja henni, hve ætt-
göfug elja hennar er.
Náttúrulýsingin er valin af ein-
stakri alúð og listfengi: samtalið á
sér stað árla morguns skömmu eftir
sólarupprás, móðirin hefur tekið
drenginn niður að læk við túnfótinn.
Myndin er gerð í örfáum dráttum, og
þó er það eitt atriði, sem hefur sér-
stakt kynngimagn: lækurinn sem fell-
ur fyrir túnbrekkunni. Hreyfing
vatnsins, hið tæra iðandi vatn, bæjar-
lækur, ljær fundi bóndans og hinni
ungu og fjarlægu ástkonu hans full-
kominn þokka. Þau setjast niður í
brekkuna og hlusta á nið lækjarins,
unz Melkorka játar nafn sitt og upp-
runa fáum og fáguðum orðum.
Annars staðar í íslenzkum bók-
menntum bregður fyrir hliðstæðri
mynd. íslenzkur bóndi er staddur
austur í Svíþjóð, eins og Höskuldur
var þegar hann finnur Melkorku, og
þá dvelst hann með bónda, sem hefur
herteknar konur á bæ sínum. Drop-
laugarsona saga segir frá því, að Ket-
ill þrymur er í hernaði á sumrum og
á vetrum með Véþormi nokkrum á
Jamtalandi: „Ketill var þar um vet-
urinn með sina menn. Þar voru með
Véþormi tvær konur ókunnar. Onnur
vann allt það, er hún orkaði, en önn-
ur sat að saumum, og var sú eldri.
Hin yngri konan vann allt vel, en illa
var þegið að henni. Hún grét oft.
Þetta hugleiddi Ketill. Það var einn
dag, er Ketill hafði þar litla stund
verið, að þessi kona gekk til ár með
klæði og þó, og síðan þó hún höfuð
sitt, og var hárið mikið og fagurt og
fór vel. Ketill vissi, hvar hún var, og
gekk þangað og mælti til hennar:
„Hvað kvenna ertu,“ sagði hann.
252