Tímarit Máls og menningar - 01.07.1964, Blaðsíða 4

Timarit Máls og menningar
að segja ólíklegt að þeir hafi haft nokkuð slíkt í huga. Eða skyldu þeir í raun og veru
hafa svarað því hvort þau verk íslenzkrar málaralistar sem orðið hafa til á síðustu ára-
tugum séu svo upprunaleg, ósvikin, auðug að þau þoli illkvittna tönn tímans betur en
íslenzk bókmenntaverk frá sama tíma? Ég held varla, en hitt veit ég því miður af eigin
reynslu að sumir þeir myndlistarmenn sem kallaðir eru meistarar á Islandi eru ekki
álitnir annað en daufir skuggar á markaðstorgi þeirrar alþjóðlegu listmenningar sem
hefur fóstrað þá.
En þó að samanburður á gildi bókmennta og myndlistar þeirra tíma sem eru að Jíða
sé örðugur, þá er annað atriði miklu áþreifanlegra og vænlegra til samanburðar; það
er staða almennings gagnvart listum og bókmenntum, eða á hversdagslegu máli: spurn-
ingin um „públíkum“ listamanna og rithöfunda. Ég ímynda mér að þeir menn sem finnst
ólíklegt að íslenzkar bókmenntir síðustu ára haldi til jafns við myndlist (og jafnvel tón-
list) kunni að hafa haft einmitt þetta atriði í huga, enda ræður það ærið mikiu, ekki
aðeins um veraldargengi listamanna, heldur engu síður um alla möguleika þeirra til
þroska. Ef listamenn eða rithöfundar hefðu varið þó ekki væri nema þeim tíma sem
fór í eitt kokkteilpartí til að ræða þessa spumingu í alvöru þá hefði ef til vill farið svo
að staða íslenzkra lista væri glöggari eftir listahátíð en á undan.
Ef þeir hefðu nú byrjað að grufla út í þetta mundu þeir sennilega fyrst af öllu hafa
rekið sig á að sú heilaga trú að „almenningur“ njóti verka þeirra er ekki aðeins dálítið
ónákvæm, heldur gjörsamlega fölsuð mynd veruleikans. Að tala um almenning sem lista-
og bókmenntanjótanda, þó aðeins sé gert í þeim skilningi að „públíkum" bókmennta og
lista dreifist nokkumveginn jafnt um allar stéttir þjóðfélagsins, er sennilega hin mesta
firra og sjálfsblekking.
En þar eð „públíkum" listamanna er sú stoð og stytta sem gerir þeirn fært að starfa, —
bæði veitandi og þiggjandi áhrifa ekki síður en verðmæta, — þá cr harla mikilvægt að vita
hvaðan það fólk er úr þjóðfélaginu sem er til dæmis bakhjarl þeirrar myndlistar sem
nú sækir mest á, og hverjir ent í andófsflokknum, hvaðan þeir eru sem halda uppi gervi-
litteratúr, hvaðan þeir sem meta helzt aldamótabókmenntir, og þeir sem eru unnendur
bókmennta svo framarlega sem þær hafa verið samdar fyrir þrjátíu árum, og hvaðan
væri sprottinn sá visir að lesendahópi sem er nógu áhugasamur og, vér verðum líklega
að leyfa oss að segja: framsýnn og víðsýnn og fordómalaus til að fylgjast með og veita
móralskan stuðning sinn þeim framvörðum nýs tímabils 6em hefur kannski skotið upp
fyrir sjóndeildarhringinn núna rétt áðan.
Það fólk sem er með áhuga sínum og þátttöku bakhjarl þeirrar listar og þeirra bók-
mennta sem eru að verða til, er ekki um aldur og ævi af óbreytilegum þjóðfélagslegum
uppruna: „públíkum" listamanna færist til í þjóðfélaginu eftir því sem tímar líða. Bæði
lislamönnum og þeim sem vilja fylgjast með þróun lista og bókmennta er mikilsvirði að
vita um þennan félagslega uppruna, vegna þess fyrst að listamenn og neytendur lista
skiptast á gagnkvæmum áhrifum, og djörfung listamanna er aldrei til lengdar mjög miklu
meiri en víðsýni og þroski þeirra sem hlusta á þá. Og þá er ekki minna um vert fyrir
listamenn að vita hvort „públíkum" þeirra er einhver samstæður hópur, sem hefur bol-
magn til að veita þeim það liðsinni sem um munar, eða hvort það er aðeins einstaklingar
á víð og dreif.
Einmitt þegar þannig er litið á málin er auðséð að íslenzk myndlist hefur hin síðustu
114