Tímarit Máls og menningar - 01.07.1964, Síða 92

Tímarit Máls og menningar
svikiff á fleiri en einn hátt, og á okkar
menningarsvæði er hinn kommúnistíski
liáttur hvorki mesta freistingin né gefur
fyrirheit um ríkulegust laun. Hinn skrift-
lærði, sem segir til aff mynda aff hann „leit-
ist ekki viff aff hafa neina línu“, og fylgir í
tíu ár samfleytt ákveðinni og skýrri línu,
kann aff vera frír viff „svik“ — því þaff má
alltaf deila um merkingu orffanna — en
mér virðist aff minnsta kosti aff hann hljóti
að vera hættulegur andlegu öryggi. Og „lín-
an“ sjálf — effa „höfuffviðfangsefniff“ —
er tortryggilegt. Þaff er athyglisverð mót-
sögn í stefnu Encounter eins og Sir Denis
Brogan lýsir henni. Encounter getur ekki
veriff hvorttveggja í senn: málgagn fyrir
stöffugar umræður um „tilræði stórveldis"
— eins stórveldis —, og líka málgagn til aff
andæfa „svikum hinna skriftlærðu". Þetta
mundi gera Benda að ómerkingi, því aff
meff þessu væri fullyrt aff allur andlegur
óheiffarleiki sé, og hljóti sífellt aff vera, inn-
fluttur frá Sovétríkjunum. Þegar ég fletti
árgöngum Encounter sé ég lítil merki þess
aff ritiff hafi á sér andvara gagnvart and-
legum óheiffarleika af ósovézkum uppruna.
En ég fann þónokkur dæmi í starfsháttum
ritsins um þá andlegu lesti sem Benda var-
aði okkur viff.
Sýnisbókin gefur auffvitaff fegraða mynd
af ritinu, en hún hefur inni aff halda eitt
slíkt dæmi. Það er grein eftir prófessor
Leslie A. Fiedler: „Miðjan andspænis
tvennum öfgum“, vöm fyrir bandarískar
„comic“-bækur. Þessi grein var rituff um
þær mundir þegar óvinveitt gagnrýni á þess-
um lista- og bókmenntaverkum var talin
valda áliti Bandaríkjanna í heiminum
nokkru tjóni. Prófessor Fiedler hélt fram
þeirri kenningu, og studdi hana rökum sem
vom hin skynsamlegustu miffaff viff erfiffar
aðstæður, aff andófiff gegn „comic“-bókun-
um væri smáborgaralegt og kæmi frá miðl-
ungsmönnum; alþýðu féllu þessar bækur
vel í geff, og sönnum andansmönnum eins
og prófessor Fiedler þætti að minnsta kosti
ekkert athugavert viff þær. (Þessi sami pró-
fessor Fiedler virffist í vissum skilningi vera
öllu vandfýsnari viff affrar affstæffur. I grein
um Rosenberghjónin sem hann birti í En-
counter eftir aftöku þeirra, kvartaði hann
undan þeim „uppgerffarlega stíl“ sem væri
á bréfunum sem frú Rosenberg ritaffi manni
sínum meffan þau biffu þess bæði aff setjast
í rafmagnsstólinn.) Vömin fyrir „comic“-
bækurnar birtist í Encounter í alveg sér-
stöku pólitísku samhengi. Bandaríkin (góð)
framleiffa gífurlegan fjölda þessara bóka;
Sovétríkin (vond) hvorki framleiða þær né
flytja þær inn, en gefa út, auk leiffinlegra
áróðursbókmennta, fjöldaútgáfur af klass-
ískum rússneskum höfundum, sem eru meff-
al annars lesnir af fólki sem stundar svipuff
störf og þeir sem kaupa „comic“-bækumar
í Ameríku. ímyndum okkur aff þetta væri
öfugt. Imyndum okkur að í Bandaríkjun-
um læsu starfsmenn við neffanjarðarbrautir
Herman Melville, og aff prentvélamar í So-
vétríkjunum helltu úr sér illa gerðum sad-
istískum hugarfóstrum handa hinum hálf-
læsu. Mundi prófessor Fiedler hafa ritaff
grein sína í sama anda? Eg efast um þaff,
en ég er alveg viss um aff ef hann hefði gert
þaff mundi Encounter réttilega hafa litiff á
grein hans sem „svik hinna skriftlærðu", og
hafnaff henni umsvifalaust. Þó ætti þjóff-
ernislegur uppmni þessara bóka ekki aff
varða þann skriftlærffa neinu sem er trúr
hlutverki sínu samkvæmt skilningi Benda.
Eitt helzta einkenni Encounter er sagt
vera ást þess á frelsi; okkur er sagt að
frelsisástin hafi sameinaff fólkið sem stend-
ur aff Encounter og Frjálsri menningu. Ást
á frelsi hverra? Hún er skilorffsbundin af
hinni pólitísku baráttu — rétt eins og hjá
kommúnistum, en reyndar meff öfugum for-
merkjum. Vakandi auga er haft á undirok-
un í hinum kommúnistíska parti heimsins;
202