Tímarit Máls og menningar - 01.07.1964, Blaðsíða 38

Tímarit Máls og menningar
lega eðli, þá var hún umhurðarlynd
og víðsýn og fullkomlega laus við all-
an faríseahátt. Því má bæta hér við,
að henni var meinilla við drykkju-
skap og lausung í kynferðismálum.
Ekki nær minni mitt svo langt, að
ég geti fullyrt núorðið, að hún hafi
brugðið á slíkar „prédikanir“ yfir
karlmönnum. En ég held mér sé þó
óhætt að segja, að það hafi hún gert,
þegar svo stóð á, að hún tók misferli
þeirra mjög nærri sér eða áleit þau
háskaleg fyrir sjálfa þá.
Það getur engu að síður verið rétt,
að Halldór hafi ekki heyrt þess getið,
að Una hafi „reynt að bæta fólk og
snúa því frá villu síns vegar“. En ég
hefði haldið, að jafn þjálfaður mað-
ur í leyndardómum andans hefði átt
að geta sagt sér þetta sjálfur út frá
upplagi Unu, sem hann þekkti nokk-
uð. Að því frá gengnu hefði honum
verið innan handar að afla sér vitn-
eskju um þetta hjá fólki, sem þekkti
Unu vel og var öllum hnútum kunn-
ugt í hennar góða húsi. Það hefði
verið viðkunnanlegri þjónusta við
sannleikann og minningu gömlu kon-
unnar heldur en að fara að ranghala
henni út á einhvers konar „húman-
isma“ og láta hana misskilja innihald
þeirrar lífsjátningar svona hrapar-
lega.
Um Erlend er það að segja, að
hann lét sig ekki einu gilda, hvernig
kunningjar hans vörðu lífi sínu, og
hann hafði nokkra tilhneigingu til að
leiðbeina þeim, sem honum fannst
fara villir vega, jafnvel hafa í frammi
við þá fortölur. Hér er eitt dæmi.
Einn vinur Erlends, ungur og efni-
legur piltur, hafði valið sér hlutverk
í lífinu, að loknu stúdentsprófi. En í
staðinn fyrir að sinna af alhug lífs-
hlutverkinu, tók hann upp á þeim
fjanda að sökkva sér niður í tafl. Er-
lendur var taflmaður mikill og skildi
því vel, hve sá leikur getur teymt
menn langt, ef hann nær valdi á þeim.
Hann tók piltinn tali og leiddi honum
fyrir sjónir, að hann væri kominn út
á háskalega braut, sem leitt gæti til
eyðileggingar á því hlutverki, sem
hann hefði valið sér, ef hann léti ekki
staðar numið. Hvernig hefði ekki far-
ið fyrir Eggert Gilfer. Taflið hefði
náð þvílíkum ofurtökum á honum, að
hljómlist hans hefði beðið af mikið
tjón. Erlendur talaði svo alvarlega
um fyrir piltinum, að hann lét sér
segjast og hætti við taflið. Þessa
sögu sagði Erlendur mér sjálfur.
Þetta var „húmanismi“ Erlends, en
ekki það að láta menn kollsigla sig
afskiptalausa og jafnvel greiða fyrir
þeim að tortíma sér. En þetta var
ekki dagleg iðkun hans. Hann var að
því leyti gerður eins og flestir aðrir
sæmilega háttvísir menn að hafa
ekki í frammi siðaprédikanir yfir
fólki að öllum jafnaði. Og hann var
svo glöggur mannþekkjari, að honum
lá fljótlega í augum uppi, að margir,
máski flestir, höfðu ekki innræti til
148