Tímarit Máls og menningar - 01.07.1964, Síða 86

Tímarit Máls og menningar
Já, borgari var Þorlákur Ó. Johnson í
beztu sögulegu merkingu þess orðs, bæði
að eigin atvinnu og hugsunarhætti. Þó fór
því fjærri, að hann væri heppinn í viðskipt-
um. Þegar hann er enn á Englandi gerir
hann mikið átak lil að koma á fót sölu á
lifandi fé til Englands og afla bændum ís-
lands nvrra markaða, er gátu losað þá und-
an kverkataki hinnar dönsku verzlunarein-
okunar. Fyrirtækið misheppnaðist, en það
var ekki hans sök, en þó ruddi hann þar
nýjar brautir í íslenzku viðskiptalífi, sem
áttu eftir að valda þáttaskilum í sögu okk-
ar. Þegar hann var sjálfur orðinn kaupmað-
ur fékkst hann einnig við sauðasölu, en
varð hált á því vegna þess, að fjárstofn
hans var svo viðalítill að hann þoldi engin
skakkaföll. IJann var því síður en svo hepp-
inn fjármálamaður, þótt hann væri án efa
mesti kunnáttumaður í þeim efnum allra
þeirra, er við slík mál fengust á íslandi um
hans daga. En hann trúði á heiðarlega
frjálsa samkeppni að enskum sið, en þess
ber að gæta, að á Islandi var frjáls sam-
keppni á þeim árum eina ráðið til að skapa
innlenda og þjóðlega borgarastétt, er gæti
ráðið niðurlögum hinnar raunverulegu
dönsku verzlunareinokunar á íslandi. í
þessu efni var hann trúr og sannur læri-
sveinn frænda síns, Jóns Sigurðssonar, sem
alla ævi hafði barizt gegn hinni dönsku
verzlunareinokun.
En svo framstígur var Þorlákur Ó. John-
son að hann gekk út fyrir mörk stéttar
sinnar og reyndi að skipuleggja fyrstu sjó-
manna- og verkamannasamtökin á Islandi.
Sama árið og hann settist að á Islandi
stofnar Þorlákur Sjómannaklúbbinn, fyrsta
menningarlega íverustað reykvískra lág-
stétta. Og hann er fyrsti maðurinn sem ger-
ir þá kröfu, að vinnandi konum séu greidd
sömu laun og karlmönnum fyrir sömu
vinnu.
Fyrir sakir uppeldis síns með erlendri
stórþjóð varð Þorlákur Ó. Johnson langsýn-
asti Islendingur sinnar samtíðar. Hann var
maður sem sífellt var að fitja upp á nýj-
ungum, sem margar hverjar hafa ekki orð-
ið að veruleika fyrr en áratugum síðar og
sumar hverjar óbornar enn. Hann reyndi að
vekja nýja menningu í hinu hálfdauða og
lágkúrulega Grjótaþorpi, sem hét Reykja-
vík, og höfundur ævisögu hans hefur með
mikilli natni rakið plógfarið sem hann risti
í sögu höfuðstaðarins. Það efni skal ekki
rakið frekar hér, um það geta allir lesið í
ævisögunni og vonandi verður þessi bók
ekki ólesin af almenningi.
En þess verður að geta að lokum, að ævi-
saga Þorláks Ó. Johnsons er ofin saman við
atvinnu- og viðskiptasögu íslands á síðari
áratugum 19. aldar. Sá þáttur íslenzkrar
þjóðarsögu hefur mjög orðið út undan til
þessa og enn er ,þar meira óunnið en marg-
an grunar. Framlag Lúðvíks Kristjánssonar
í því efni verður seint fullmetið.
Lúðvík Kristjánsson er nú seztur við að
rita eitt stórvirkið enn: sögu sjómennsku
og þjóðlífslýsingu á öllu því, er varðar ís-
lenzkan sjávarafla. Vonandi sjá réttir aðil-
ar svo um, að hann njóti til þessa verks
slíks styrks, að hann geti gefið sig allan að
því. En meðal annarra orða að lokum
þetta: Hvenær ætlar háskóli vor að sjá
sóma sinn og sæma Lúðvík Kristjánsson
titli heiðursdoktors fyrir rannsóknir sínar á
íslenzkri sögu? Að öllum doctoribus hon-
oris causa Háskóla íslands ólöstuðum (inn-
lendum nota bene!) þykir mér enginn
verðugri þessarar akademísku tignar en
hinn óakademíski sagnfræðingur okkar,
Lúðvík Kristjánsson.
Sverrir Kristjánsson.
196