Tímarit Máls og menningar - 01.07.1964, Blaðsíða 61

að þessu efni: í þjóðskipulagi, sem
er ennþá í byltingarástandi og stefn-
ir að sósíalisma, verða valdhafarnir
að gera fleira en þeim og öðrum gott
þykir, til þess að vinna bug á
skemmdaröflunum og geta leitt sósíal-
ismann til sigurs. Þarna hugsaði Er-
lendur eins og kommúnisti.
Maður að nafni Joseph E. Davies
var þá sendiherra Bandaríkjanna í
Moskvu. Hann var lögfræðingur að
mennt, merkur maður. Hann var við-
staddur réttarhöldin. Hann segir í
bréfi til dóttur sinnar, sem hann birti
síðar í bók sinni Mission to Moscow,
dagsettu 8. marz 1938: „Allir eðlis-
lestir mannlegrar náttúru, persónuleg
metorðagirnd í versta ham, koma í
ljós í þessum réttarhöldum. Þau sýna
aðallínur samsærisins, er var mjög
nærri því að varpa þessari ríkisstjórn
frá völdum.“ Hann dregur ekki í efa
sekt hinna ákærðu, og hann segir að
sama sinnis hafi verið diplómatar
allra landa, sem á réttarhöldin hlust-
uðu, að tveimur undanskildum (frá
Japan og Þýzkalandi?). Og ekki hef
ég heyrt neina yfirlýsingu frá Krúst-
j off um það, að þessir menn hafi ver-
ið saklausir dæmdir, að einum und-
anskildum. Og ég sé, að menn Maós
og frændur taós stimpla Bukharin
svikara.
Halldór var því síður en svo í ó-
virðulegum félagsskap, þegar hann
kom heim frá Moskvu eftir réttar-
höldin, talandi þá eins og hann væri
Rangsnúin mannúð
fullkomlega sannfærður um sekt svik-
aranna, þó að hann láti í það skína í
Skáldatíma sem hann hefði séð dýpra
en svo. Þá sannfæringu sína staðfesti
Halldór síðar eftirminnilega í Gerska
æfintýrinu.
Nú er Stalín „bóndi“ genginn veg
allrar veraldar. Fáir vissu betur en
þar væri horfinn úr heimi einn mesti
stj órnmálaskörungur, skipulagsfröm-
uður og ættj arðarvinur þessarar ald-
ar. Þá upphófst skyndilega í Rúss-
landi og öllum að óvöru þvílíkur
tröllamokstur af einhliða níði og for-
dæmingum á þessum manni, er áður
var titlaður sem forsjón, ef ekki Guð-
dómur „vors mikla föðurlands“. Nú
er lians allt í einu að engu betra get-
ið en harðstjórn, grimmd og glæpa-
verkum. Kæmi mér ekki á óvart, þó
að sagnfróðir menn teldu síðarmeir
slíkan málaflutning allt að því ein-
dæma í áróðursofsa veraldarsögunn-
ar. Svo tóku verkin að tala: Líkama
hans var rutt burt úr sýningarklefan-
um í Kreml, dauðir hlutir, sem
skreyttir höfðu verið nafni hans voru
umskírðir, líkneskjur af honum
brotnar niður og nafn hans þurrkað
aftan af Marx-Lenín-Stalínismanum.
Nálega samstundis blossuðu upp
sömu bannfæringarnar, umskírnirn-
ar, líkneskjubrotin og útþurrkanirn-
í öðrum löndum sósíalismans, eins og
enginn hefði sjálfstæðan þanka í
höfðinu, að Albaníu frá skilinni, og
Kínverjum, sem ennþá hafa ef til vill
171