Tímarit Máls og menningar - 01.07.1964, Síða 46
Tímarit Máls og menningar
VI
Þá kemur nú taóið okkar. Halldóri
farast þannig orð' um dýrkun Erlends
á því fyrirbrigði: „Um það bil sem
ég kyntist honum var hann hugfáng-
inn af taó og kom mér upp á það
krambúðarloft sem ég hef aldrei yfir-
gefið síðan.“
„Svo mörg eru þau heilögu orð.“
Arið 1921, nokkrum árum eftir að
Halldór kynntist Erlendi, ef ég man
rétt, birtist hér á prenti lítil bók, eink-
ar skemmtileg og afburða frumleg.
Hún bar nafnið Bókin um veginn.
Þetta var þýðing á bók kínverska
spekingsins Lao Tze: Tao-te-king, en
þýðinguna höfðu gert Jakob Jóh.
Smári og Yngvi bróðir hans.
Ég held mér sé óhætt að fullyrða,
að Erlendur hafi verið alls ófróður
um taó eins og nálega allir aðrir ís-
lendingar, þangað til Bókin um veg-
inn kom út, en hana las hann og mun
hafa notið góðrar skemmtunar af
sem margir aðrir. Þó er það mín ætl-
un, að sú skemmtun hafi fremur
sprottið af því, hve frumlega og öllu
öðru ólíkt Lao Tze orðar kenningar
sínar, heldur en beinlínis af innihaldi
kenninganna. Sé það rétt, að Erlend-
ur hafi verið hugfanginn af taó, sem
í þýðingunni er kallað Alvaldið, þá
grunar mig, að það hafi ekki verið
„hið eilífa taó“, sem ekki verður
„lýst ... með orðum“, né rulla þess í
alheimssigurverkinu, heldur hinar
skemmtilegu umbúðir Gamla spek-
ingsins um „hið eilífa taó“. Að
minnsta kosti merkti ég það í engu,
að taó ylli nokkrum breytingum á
hugarfari Erlends.
Halldór segir, að Erlendur hafi
komið sér upp á krambúðarloftið til
taós. Ekki vil ég hafa þá sæmd af Er-
lendi, né þann heiður af Halldóri, að
liafa fyrir hjálp vinar okkar getað
rifið sig upp úr frumstæðum katól-
isma upp í eina hæstu háspeki þessar-
ar jarðar. Annars hafði ég haldið, að
Halldór hefði komizt upp þá kráku
af eigin kröftum við lestur bókarinn-
ar, nema þetta beri að skilja svo, að
Erlendur hafi fyrstur manna vakið
athygli hans á henni.
En benda vil ég á það í þessu sam-
bandi, að fljótlega eftir að Bókin um
veginn kom út, gerðist andrúmsloft-
ið í Reykjavík nokkuð mengað taó
með hinum yngri mönnum. Þannig
var öldin þá. Samt mun þetta fremur
hafa verið léttiloft en Eiverunnar
kraftbirting. Þó skal þess getið, að
einn, sem var hugfanginn af taó, tók
að ganga linur í öllum liðamótum og
hokinn í hnésbótunum og lét höndina
leka máttlausa niður í lófa manns,
þegar hann heilsaði með handabandi,
og sagði um leið með dempaðri
röddu og keim af andakt: „Blessed
are the meek!“ (Blessaðir sé hinir
mjúku!) Þetta var að „starfa án
strits“ og að verða „mjúkur og lið-
ugur eins og lítið barn“, og þannig
156