Tímarit Máls og menningar - 01.11.1964, Blaðsíða 58

Tímarit Máls og menningar
skynjun ímyndunaraflsins sem hefur heppnazt einu sinni og er enn aS heppn-
ast endalaust. Hérna er hann, hann heldur áfram og heppnast á hverju andar-
taki. Hann er enn raunverulegur, djúpur og drekkur allt í sig ómótstæöilega.
Menn verða ekki fyrir vonbrigðum með hann morguninn eftir. Hann er
skáldunum fordæmi jafnvel að miklu meira leyti en fyrirmynd.“
Ungur maður hafði orð á því við mig nýlega, að Pasternak hlyti áreiðan-
lega að hafa veriÖ þunglyndur, einrænn og mjög óhamingj usamur maður.
Samt skrifaði ég um Pasternak árið 1921: „Hann er fjörmikill, heilbrigöur
og nútímalegur. Það er ekkert við hann sem minnir á haust, sólsetur eða ann-
að sem er í senn unaöslegt og lánleysislegt.“ Ári síðar skrifaði V. B. Shklov-
skí sem hitt hafði Pasternak í Berlín: „Hamingjusamur maður! Hann verður
aldrei beiskur. Hann verður örugglega elskaður, það verður dekrað við hann
og hann verður mikill maður allt sitt líf.“
Hér kemur sýnishorn af því, hvernig Majakovskí og Osip Brik formúleruðu
(svo notaður sé talsmáti þess tíma) ætlunarverk ýmissa listamanna: „Maja-
kovskí. Tilraunir þar sem nota skyldi margbreytilegt hljómfall í kvæðum sem
spenntu vítt um hversdagsleg og þj óðfélagsleg fyrirbæri." „Paslernak. AS
beita kraftmikilli orðskipun í þágu byltingarlegra verkefna.“
Allt þetta kemur trúlega á óvart þeim erlendu lesendum sem uppgötvuðu
það fyrst 1958, að Pasternak var til. Þeir sjá fyrir sér óhamingj usaman mann
í einvígi við Ríkið. En Pasternak var í raun og veru hamingjusamur maður,
ástæðan til þess, að hann dró sig útúr samfélaginu, var ekki sú að hann væri
þessu samfélagi mótfallinn, heldur hitt, að þótt hann væri viðfelldinn og jafn-
vel kátur í félagsskap annarra, þá gat hann samt sem áður ekki talaÖ við
nema einn mann: sjálfan sig.
í lok ársins 1918 lýsti hann aðdáun sinni á Kreml, þ. e. a. s. Ráðstjórnar-
ríkinu, með þessum orðum: „Það ryðst fram, ógnandi, molar allt sem verður
á vegi þess, út þetta ár sem enn er ekki liÖiö, fram á árið 1919. Handan við
ólgusjó þessara storma sé ég í anda, hvernig það ár sem enn er ekki gengiÖ í
garð mun takast á hendur uppeldi mitt að nýju. sá skipbrotsmaður sem ég
er.“ (Hann skildi ekki þá, að enginn í heiminum mundi í alvöru takast á
hendur „uppeldi hans að nýju“.) Seinna, árið 1930, eftir sjálfsmorð Maja-
kovskís, skrifaði hann: „Ríkið okkar sem brotizt hefur inní rás aldanna og
unnið sér þar tilverurétt til eilífðar, óviðjafnanlega og ómögulega ríkið okk-
ar.“ Hann talaði um blóðböndin milli þessa ríkis og Majakovskís. Árið 1944
orti hann af hrifningu um þetta sama Ríki sem „brotizt hafði inní rás ald-
anna.“ Hann dáðist að því sem áhorfandi: öll skáld, jafnvel stórskáldin, verða
264