Tímarit Máls og menningar - 01.11.1964, Blaðsíða 92

Tímarit Máls og menningar
laire. Þótt prósaljóð þessa meginskálds séu
mikilvæg tilraun á leiðinni til Uppljómana
Rimbauds, eru þau fremur táknrænir smá-
þættir og sveimandi hugleiðingar en prósa-
ljóð í venjulegum skilningi. J. Ó. segir í
formálanum um skáldskap Baudelaires:
„Hann vildi fullkomna Ijóðið, gera það
þann veg úr garði að engu orði væri ofuuk-
ið eða einskis orðs væri vant. Tilraun í þá
átt er Petits Poémes en prose." Auðvitað
gætir þessarar viðleitni ekki síður í Les
Fleurs du Mal (sem Jón vill kalla 111-
gresi!). Aftur á móti minnist J. Ó. ekki á
næmi Baudelaires á tengsli milli ólíkra
hluta, skynjana eða hugmynda eins og það
kentur fram í skáldskap hans. Sú kenning,
sem fólst í þeirri birtingu, færði bókmennt-
unum nýja vídd með því að gera skáldið
að eins konar farvegi skynheimsins; það er
helzta afrek Baudelaires í þágu ljóðlistar-
innar, að hann færði skáldið frá áhorfs-
stöðu til eigin innri þátttöku í fyrirbærun-
um. Frá ljóðtæknilegu sjónarmiði leiddu
þessi umskipti til frjálsari myndlíkinga,
þar sem ein mynd gat runnið í aðra án
þess þörf væri á útfærðum samanburði. En
þótt þenna yrkingarhátt sé upphaflega að
rekja til Baudelaires, var hann engan veg-
inn alltaf hans eigin aðferð, til þess var
hann of tengdur formfestu klassísismans.
En hvað sem því líðnr er furðulegt, að J.
Ó. skuli ekki geta þessarar nýjungar í
skáldskap Baudelaires, sem átti eftir að
verð'a meginþáttur í þróun nútímaljóð'list-
ar; er helzt svo að skilja, að' hann vilji
eigna liana Rimbaud einum.
Arlhur Rimbaud: Alla tíð hefur menn
greint mjög á um gildi skáldskapar þessa
furðulega snillings, en þó síður um áhrifa-
gildið' en sérgildið. Francis Bull kemst svo
að orði í Ifeimsbókmenntasögu sinni:
„Vegna óskiljanleika síns hafa hvorki Mall-
armé né Rimbaud haft mikla þýðingu fyrir
heimsbókmenntirnar." Ernst Fischer lætur
áhrifagildi verka Rimbauds fyllilega njóta
sannmælis í bók sinni Von der Notwendig-
keit der Kunst: „Nútímaljóðið, þessi sam-
röðun sundurleitustu mola, þessi vitræna ó-
ræð'isstefna, sem skýtur aftur og aftur upp
kollinum, í síðari verkum Rilkes, hjá Gott-
fried Benn og Ezra Pound, hjá Eliot, hjá
Auden og Alberti — það er allt komið frá
Rimbaud." (Fischer gleymir þó ekki
Baudelaire).
Skáldskapur Rimbauds er torráðinn — og
af ýmsum orsökum. J. Ó. nefnir sérstaklega,
að þekking Rimbauds á sögu gullgerðarlist-
ar og töfra komi mjög við' skáldskap hans
og tilfærir dæmi úr Drykkjumorgni, einum
þýdda kaflanum úr Uppljómuniim. ilann
hefði einnig getað tekið dæmi úr kaflanum
Rernslca, sem hann þýðir einnig; þar stend-
ur þessi setning (í þýðingti Jóns): „Ég eygi
lengi þunglyndislega gullgufu sólarlagsins."
Einhvern veginn finnst mér að „gullgufa"
sé ekki sem heppilegust þýðing á „lessive
d’or“, sem var eins konar dularfullt þvotta-
efni, sem gullgerðarmaðurinn hafði til að
hreinsa og göfga sína málma. En þótt for-
vitnum lesendum þyki að vísu fengur í
slíkum iipplýsingum, eru skáldsýnir Rim-
bauds í rauninni óháðar öllum skýringum;
gildi þeirra er fyrst og fremst fólgið í opin-
herun: einnig þannig mátti yrkja; liinu
hefðbundna ljóði var hafnað, ný tjáningar-
að'ferð var fundin með gnótt möguleika,
sem ekki einungis borgaraskáldin færð'u
sér í nyt, heldur einnig skáld byltingar og
stéttabaráttu eins og Majakovskí og Brecht.
J. Ó. hefur með þýðingum sínum úr Upp-
ljómiinum og Árstíð í víti unnið þarft starf,
jiótt skemmtilegast hefði verið að eignast
þessi tímamótaverk í heild á íslenzku í sér-
útgáfu ásamt rækilegri ritgerð um Rim-
baud og stöðu hans í ljóðlistinni, ekki a'ð-
eins í akademískri merkingu, heldur einnig
þjóðfélagslegri. Ég get hins síðastnefnda
sérstaklega vegna þess að J. Ó. leiðir nær
298