Tímarit Máls og menningar - 01.11.1964, Blaðsíða 76

Tímarit Máls og menningar
í annað sinn, býr hann sig eins og
hann væri enn í höfðingjastöðu.
„Hann fékk sér einn hestasvein, hann
fór með þrjá hesta og hafði klæði á
einum.“ Skartsemi hans og tilgerð er
í fullu samræmi við yfirlæti hans, sem
getið er fyrr í sögunni. Þegar honum
er fyrst lýst, er hann kallaður uppi-
vöðslumaðuT mikill, og síðar segir að
hann sé mestur hávaðamaður í ætt
sinni. 011 mannlýsing hans eins og
raunar annarra manna í sögunni hef-
ur skýra siðferðimerkingu.
8
Eins og ég hef drepið á í riti mínu
um Hrafnkels sögu og Freysgyðlinga,
þá er ofmetnaður Hrafnkels goða að
verulegu leyti runninn frá lýsingu
Alexanders mikla í Alexanders sögu.
Slíkt er næsta eðlilegt, þar sem Brand-
ur ábóti var þýðandi þeirrar sögu.
Hrafnkatli er ungum lýst svo að hann
væri „ójafnaðarmaður mikill“. „Hann
var linur og blíður við sína menn en
stríður og stirðlyndur við sína óvini,
og fengu af honum öngvan jafnað.
Hrafnkell stóð mjög í einvígjum og
bætti öngvan mann fé, því að engi
fékk af honum neinar hætur, hvað
sem hann gerði.“ Hér er verið að
lýsa einráðum höfðingja, sem hlítir
vilja sjálfs sín. Vegna stöðu sinnar
og auðæva er val hans miklu frjáls-
ara en annarra manna í Hrafnkels
sögu, og að sama skapi var siðferði-
leg ábyrgð hans meiri. Hrafnkell mis-
beitir aðstöðu sinni, lætur aðra finna
til valdsins og skirrist við að láta
aðra menn njóta þess réttlætis, sem
höfðingi er skyldur til að unna þeim.
Eftir víg Einars reynir hann að
bæta Þorbirni föður hans fyrir glæp-
inn, þótt hann hafi engan mann fé
bætt áður. Hann játar afbrot sitt:
„En þó læt ég svo sem mér þyki þetta
verk mitt í verra lagi víga þeirra er
ég hefi unnið ... Mun ég það nú
sýna, að mér þykir þetta verk mitt
verra en önnur þau er ég hefi unnið.“
Hrafnkell býðst til að sjá fyrir Þor-
birni og fjölskyldu hans, svo að þau
muni engan skort þola framar. Hann
heitir með öðrum orðum að leysa
þau úr viðjum þeirrar fátæktar, sem
var upphafið að ógæfu Einars Þor-
bjarnarsonar.
Samkvæmt kristnum siðaskoðunum
miðalda eiga menn að elska þrennt:
guð, náunga sinn og sjálfa sig. Hrafn-
kels saga er látin gerast í heiðni, og
í samræmi við það fullnægir hann
fyrstu kröfunni á þessa lund: Hann
„elskaði eigi annað goð meir en
Frey.“ Og á hesti þeim, sem hann
gefur þessu goði, hefur hann mikla
elsku. En Freyr reynist þó falsgoð:
Þegar Hrafnkell hafði frétt, að Frey-
faxa hafði verið tortímt og hofið á
Aðalbóli brennt, „þá sagði hann það
til, að hann kvað það hégóma að
trúa á goð, og sagðist þaðan af aldrei
skyldu á þau trúa, og það efndi hann
síðan, að hann blótaði aldrei.“ Eng-
282