Tímarit Máls og menningar - 01.11.1964, Blaðsíða 87

Umsagnir um bækur
Gnnnar Gnnnarsson
að var ekki af lítilli eftirvæntingu, að
ég hóf að lesa ritsafn Gunnars Gunn-
arssonar, sem nú hefur verið gefið út á ný.1
Kg hafði ekki lesið neitt eftir höfundinn í
allmörg ár, en mér voru ekki liðin úr minni
fyrstu kynnin af skáldsögum Gunnars. Það
var í þann tíð, er bókahugur og annir átt-
ust við í ævi unglingsins og gripið var feg-
ins hendi til allra þeirra bóka, sem áttu
samleið með strjálum tómstundum um
garðinn hjá honum. Nú gafst mér aftur
færi á að lesa að nýju eftir um það bil ald-
arfjórðung Borgarœttina, um þau Orm Or-
lygsson, Dönsku frúna á Ilofi og Gest ein-
eygða, og sögulegu skáldsöguna Fóstbrœð-
ur, sveitasöguna Heiðaharm, harmleikinn
Svartfugl, og enn aðrar sögur. En allt það,
sem ég hafði áður lesið af verkum Gunnars
Gunnarssonar hvarf í skuggann af því
skáldverki, sem ég las nú í fyrsta sinn:
F jallkirkjan. Gunnar Gunnarsson hefur
valið sér að yrkisefni tvenns konar stef:
annað þeirra er þjóðarsagan og hitt er
skáldið sjálft. Annars vegar er epísk íþrótt
og hins vegar lýrísk tjáning. Annars vegar
er obbinn af skáldsögum Gunnars Gunn-
arssonar og hins vegar er dýrðarverkið
Ffallkirkjan með einstökum bókaheitum,
sem eru jafn minnisstæð og frásögnin sjálf:
I.eikur að stráum, Skip heiðrikjunnar,
Nótt og draumur, Óreyndur jerðalangur,
Ilugleikur. Astæðan til þess, að ég komst
ekki í kynni við Fjallkirkjuna fyrr en nú
1 Gunnar Gunnarsson: Skáldverk I-VIII.
Gefin út af Almenna bókafélaginu og
Helgafelli. Reykjavík 1960—63.
fyrir nokkrum vikum, var einfaldlega sú,
að hún birtist ekki í íslenzkri þýðingu fyrr
en ég var farinn úr sveitinni. Og þótt ég
stundaði fjögurra ára nám í íslenzku við
háskólann í Reykjavík, þar sem íslenzkar
bókmenntir voru eitt helzta viðfangsefnið,
þá var aldrei, svo að ég minnist þess, vikið
einu einasta orði að Fjallkirkjunni. Það
má að vísu segja, að þar var einnig hljótt
tim ilalldór Kiljan Laxness og skáldsögur
hans, en í þá tíð var Halldór Kiljan Lax-
ness róttækur andstæðingur afturhaldsins,
og af þeim sökum töldu stúdentar það sið-
ferðilega skyldu sína að lesa bækur hans.
Hinar sögulegu skáldsögur Gunnars
Gunnarssonar gjalda þess, hve viðhorf hans
til fortíðarinnar eru einstrengingsleg.
Gunnar er mikill hetjudýrkandi, og ást
hans á ættjörðinni og íslenzkri fortíð er
ósvikin. En til þess að geta ritað sögulegar
skáidsögur svo að við verði unað er tvennt
nauðsynlegt: Skáldið verður að þekkja
tímabilið, sem fjallað er um, til hlítar, og
helzt að skilja það nýjum skilningi og á
hinn bóginn þarf hann að hafa náð valdi
yfir þeirri sérstöku tækni að segja slíka
sögu. Um fyrra atriðið er það skemmst að
segja, að Gunnar hefur ekki takmarkað sig
nógu mikið til að geta kannað sögulegar
heimildir til fullnustu. Skáldsögur Gunn-
ars gerast á ýmsum tímabilum, og hefðu
vafalaust orðið lífvænlegri og girnilegri til
fróðleiks, ef hann hefði látið sér nægja að
rannsaka ýtarlega ákveðið tímabil og rita
síðan skáldsögur um það. Um frásagnar-
tækni Gunnars er það fyrst að segja, að
hún hæfir að sumu leyti sögulegri skáld-
sagnagerð býsna vel. Gunnar er maður orð-
2Q.ni