Tímarit Máls og menningar - 01.11.1964, Page 73

hljótum vér að meta skapgerðarlýs-
ingar Islendinga sagna í samræmi
við þær hugmyndir, sem tíðkuðust
um þær mundir, sem þær voru færð-
ar í letur. Vér verðum að lesa sögurn-
ar með siðfræði þrettándu aldar í
huga. Og hér ætla ég, að Nordal hafi
misskilið efnisafstöðu söguhöfundar.
Þorbirni er ekki lýst af óblandinni
samúð, heldur felst í lýsingunni þung-
ur áfellisdómur um ofmetnað hans og
heimsku. Og það stórlyndi, sem Nor-
dal virðist hrósa honum fyrir, var
ekki til neinna bóta. Slíkt ætti að vera
öllum mönnum ljóst, sem nenna að
lesa söguna af athygli og gaumgæfni.
6
Við uppgjöf Þorbjarnar á alþingi
kemur bersýnilega í ljós, hve metnað-
armikill Sámur er. Hann lætur sér
annt um að leiða eftirmál Einars til
lykta, ekki af því að hér sé um rétt-
lætismál að ræða, heldur öllu fremur
af þeim sökum, að hann væntir sjálf-
um sér einhvers framgangs af málinu.
Og einmitt, þegar hlutverkaskipti
hafa orðið með þeim frændum, birt-
ist Sámi óvænt hjálp: Þorkell Þjóst-
arsson lofar að fá bróður sinn, goð-
orðsmanninn Þorgeir, til að liðsinna
þeim. Slíkt er drengilega boðið af
ókunnum og óvandabundnum manni,
en þeim frændum gezt þó ekki að
þeirri aðferð, sem Þorkell vill beita
til að afla þeim samúðar Þorgeirs.
Svo hagar til, að Þorgeir er heima í
SiSfrœSi Hrafnkels sögu
búð sofandi og hefur haft mikla
kveisu í öðrum fætinum. Nú ráðlegg-
ur Þorkell þeim frændum að fara
fyrst inn í búðina, og þegar Þorbjörn
kemur að húðfatinu, „skaltu rasa
mjög og fall á fótafjölina og tak í
tána þá er um er bundið, og hnykk
að þér, og vit hversu hann verður
við.“ Sámi þykir þetta óráðlegt, en þó
gera þeir eins og fyrir þá er lagt:
Þorgeir bregzt í fyrstu illa við þess-
um ónáðum, en þá kemur Þorkell inn
í búðina og telur bróður sinn á að
veita þeim frændum.
Um þenna kafla sögunnar farast
Sigurði Nordal orð á þessa lund:
„Einkennilegasta atriðið í sögunni er
ráðagerð Þorkels um liðsbón Þor-
bjarnar karls, að hann skuli komast í
kynni við Þorgeir með því að grípa
sem harkalegast í veika fótinn á hon-
um sofandi og vita, hvernig honum
verði við. Þorbirni finnst þetta held-
ur óráðlegt og líklega ýmsum lesönd-
um lítt skiljanlegt eða út í bláinn. En
höfundur Hrafnkötlu veit oftast nær,
hvað hann syngur, og þó aldrei betur
en þarna.“ Síðan lýsir Nordal munin-
um á þeim Þjóstarssonum, að Þorkell
hafi verið áhrifanæmur og æfintýra-
gjarn; en Þorgeir ihaldssamur og
gætinn heimalningur. „Þorkell hefur
brunnið í skinninu að koma þessum
mannvitsdrangi út úr jafnvægi. Orð-
in ein hafa reynzt ónóg. Þau urðu
ekki nema eins og bárur við klett, sem
leystust upp í löður við rök eða þögn.
279