Tímarit Máls og menningar - 01.09.1967, Síða 62

Tímarit Máls og menningar
öldinni að gæta djúptækra áhrifa frá
sjónvarpinu, einnig það hefur mikið
að segja. Með því að færa áhorfend-
um hráan veruleikann og ótilreiddan,
hárugan að vísu oft og tíðum en engu
að síður magnaðan áður óþekktum
sannfæringarkrafti, hefur sjónvarps-
myndin rumskað við smekk þeirra
fyrir trúverðugleika og beinni og
óvæntari meðhöndlun veruleikans;
þessi smekkur kemur prýðilega heim
við viðleitni yngri kvikmyndahöf-
unda til að sýna lífið eins og það
kemur kynslóð þeirra fyrir sjónir í
Ijósi sérstakra vandamála æskunnar
og með þeim beiska og undanbragða-
lausa skýrleika, sem þeir vilja til-
einka þekkingarleit sinni og afstöðu
til mannsins.
Því má þó ekki gleyma að þvílík-
ar kröfur eru engan veginn nýjar af
nálinni heldur eru þær einmitt hinar
sömu og neórealistarnir báru fram
fyrir fimmtán árum: eftir að valda-
tíma fasismans lauk birtist þörfin
fyrir pólitískan og móralskan sann-
leika á sviði listrænnar sköpunar í
hliðstæðri tilhneigingu til raunsanns
áreiðanleika í túlkun umhverfisins.
Þar var grundvöllurinn, sjálf undir-
staðan undir alla túlkun sannleikans.
En neórealisminn þróaðist, greindist
í sundurleitar tilhneigingar allt frá
tilfinningasemi Zavattinis til yfirdrif-
innar leikfærslu Viscontis, en heild-
arviðleitni þessarar þróunar er aftur
í áttina til hefðbundinna forskrifta
leikhússins. Árið 1953 er mikilsvert
í þessu tilliti: það ár koma út þrjár
myndir, sem marka tímamót: I
L’arnore in Citta, kaflanum „Tentato
suicidio“ blandast saman persónu-
legur stíll Antonionis og smásmyglis-
leg atburðalýsing Zavattinis; 1 Vitt-
elloni vitnar leiftrandi um skarpa
innsýn Fellinis í mannssálina; loks
er svo Viaggio in Italia þar sem fyrst
örlar á því, sem síðar hlaut nafnið
dedramatisation. Ári siðar er það
La pointe courte, sem boðar nýtt
tímabil í Frakklandi: árum saman
var þessi stutta mynd eftir Agnesi
Varda gjörsamlega óþekkt, en á því
er ekki nokkur vafi að þar er að
finna fyrstu einkenni þessarar til-
hneigingar til greinandi sálarlífslýs-
inga og innra raunsæis, sem átti eftir
að verða eitt höfuðeinkenni nýju
kvikmyndanna og markar raunar
skrefið frá fangavist leikhúsáhrif-
anna út í frelsi í ætt við það sem
skáldsagan nýtur. Vitaskuld er þó
Hiroshima mon amour (1959) sem
líta ber á sem hinn fullþroska ávöxt
þessarar byltingar og engu minni við-
burð en Beitiskipið Potemkín var á
sínum tíma, árið 1925, ellegar Citizen
Kane árið 1940. Víst þarf til þess
nokkra útsjónarsemi að finna tengi-
lið eða benda á nokkurnveginn bein
áhrif milli þessara kvikmynda eða
höfunda þeirra þó þeir greinilega
beri í sameiningu ábyrgðina á þess-
um nýstárlegu tilhneigingum; við
156