Tímarit Máls og menningar - 01.09.1967, Page 86

Tímarit Múls og menningar
maðurinn minnist ástarævintýris með konu
þeirri sem í kistunni liggur; ellegar „Den
blá sommerfugl", þar sem sögumaður end-
ar með orðunum „at livet ikke er livet
værd“. Stíll og bygging er í samræmi við
hina sígildu smásögu, en fyrirmyndir og
sjónarmið eru höíundarins, í senn beisk og
skringileg.
Vandamál firringar eða samsemdar,
spurningin: Hvað er mannvera? Hvað er
ég? — er ákaflega fyrirferðarmikið í bók-
menntum eftirstríðsáranna. Við verðum
þessa vör á einn eða annan hátt hjá svotil
öllum höfundum þessa tímabils, greinilega
lijá Leij E. Christensen, Klaus Rifbjerg og
Leif Panduro.
Leif E. Chrislensen hefur sent frá sér
tvær skáldsögur á sl. vetri, háðar með ást-
ina að uppistöðu. Sú fyrri, Firklang i Lund
(Gyldendal, 1966), er hliðstæða við skáld-
sögu hans „Træslottet" frá 1965. Báðar
gerast þær meðal danskra flóttamanna í
Svíþjóð á stríðsárunum, og í háðum er að-
alpersónan ungur og upprennandi lista-
maður, sem veltir vöngum yfir stöðu sinni
í mannlífinu, sem honum finnst hann öðr-
um þræði standa utan við, en á hinn hóg-
inn heillast af. „Firklang i Lund“ er skrif-
uð í annarri persónu, en frásagnarsvið
hennar og tími er margskonar, þannig að
eitt rekur sig á annars liorn. I fyrsta hluta
gerir sögumaðurinn, Allan, ófullkomna
grein fyrir ásthrifni sinni af skólastúlku
hernámsslitavorið 1945, en það er ekki á
valdi hans að leysa vanda þessa atburðar,
það, að hann þorði ekki að taka upp ástar-
samband við hana endaþótt hún væri fús til
þess. I öðrum og þriðja hluta lítur hinn
roskni sögumaður aftur til þess, sem átt
hafði sér stað áður en skólastúlkan varð á
vegi hans. Hann segir frá fjórhliða ástar-
drama, þar sem hann tekur upp samlíf við
ur.ga og hlédræga stúlku, án þess þó að
megna að leysa úr læðingi fjötraða hlýju
hennar; þess í stað varpar hann sér í fang
munaðarríkri ástkonu vinar síns. En ekki
tekst honum heldur að skýra þessa atburða-
rás. Með þessari óleystu atvikakeðju hefur
höfundurinn dregið upp mynd, þar sem
hreinskilni er teflt fram gegn íhygli, og
hlýju og getunni til að lifa lífinu andspæn-
is úrræðaleysinu. En það er enginn sér-
stakur mórall í bókinni. Urræðaleysinu
verður ekki við bjargað, því að aðal-
persónan getur ekki losað sig við vanga-
velturnar út af því. Sambandið við
hina óframfærnu Ilínu misheppnast sökum
þess að Allan er ófær um að gefa sig henni,
en hjá hinni tælandi Majken finnur hann
aðeins kynferðilega fullnægju, sem er ó-
persónuleg og án mannlegrar snertingar.
„Firkang i Lund“ er saga um ómöguleika
þess að kjósa í senn ástríðuna og velta
vöngum yfir henni, en jafnframt fjallar hún
um það vandamál listamannsins, hvernig
hægt sé í senn að taka hlutlæga afstöðu til
þess sem lýst er og hrærast í því. Meðferð
þessa vandamáls hefur ákvarðað byggingu
sögunnar utan um þessa endurteknu en
óleystu spurningu. Nýjasta skáldsaga Leifs
Christensens, Kvinden fra 0sten (Gylden-
dal, 1967) er skrifuð sem útvarpssaga.
Sögumaður er miðaldra danskur geðlækn-
ir, sem á ferðalagi til Spánar verður
vitni að átökum sem liann reynir að finna
skýringu á. Atburðirnir gerast umhverfis
tvenn ástarsambönd. Árásargjörn og hat-
urskennd afstaða hins roskna Asgers Palle-
sens til kvenleikans kemur niður á tilfinn-
ingasljórri spánskri senorítu, sem hann býr
með. Báðum er þessum persónum lýst sem
óheilum og ósamræmum manngerðum.
Gagnvart þeim í sögunni stendur indverska
konan Antara, sem er gift Poul, syni Palle-
sens. Antara er fulltrúi austurlenzkrar lífs-
skoðunar, þar sem takmark holdlegrar ást-
ar er „identiteten med verdensaltet", og
milli þessara tveggja lífsskoðana — hinnar
180