Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1967, Page 88

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1967, Page 88
Tímarit Máls og menningar kynningar sinnar á nýtízkubókmenntum út- lendum og dönskum. SíðastliðiS ár hlaut liann verðlaun Dönsku akademíunnar og ]>ar með þá mestu bókmenntalega viður- kenningu, sem veitt er í landinu. Á hinn bóginn hefur hann — sem stafnslíkanið á skipi módemismans — orðið fyrir meiri á- rásum en nokkur annar ungur rithöfundur. í janúar síðastliðnum samþykkti bæjar- stjórnin í norðurjózka bænum Frederiks- havn (með tæpl. 25.000 íbúa) t. d. mótmæli gegn „sexi, andhernaðarstefnu, Rifbjerg og menningarsleikjuhætti“ í hljóðvarpi og sjónvarpi. Þessi skemmtilega yfirlýsing, sem studd var af nokkrum smáum sveita- blöðum hér og hvar um landið, er ágætt dæmi þess hversu Rifbjerg er miðsviðs, ef svo má að orði komast. En öllu betra dæmi er þó hið væna úrval blaðagreina hans sem út kom nú í vor og heitir Rif (Gyldendal). Greinar þessar og umsagnir bregða ekki aðeins upp glöggri mynd af höfundi sjálf- um, heldur veita þær góða innsýn í þann tíma sem hann sjálfur hefur sett svip sinn á öðrum höfundum fremur. Endaþótt Rifbjerg hafi gefið tilefni til mikillar hneykslunar, er sannleikurinn sá, að verk hans eru gædd ríku siðgæði. Þau eru mórölsk að því leyti, að þau skýra á gagnrýninn hátt frá ófullnægju og klofn- ingi nútímamannsins, sjálfsfirringu hans. Þetta kemur glögglega í ljós í tveim nýj- ustu skáldverkum hans, leikritinu Hvad en mand har brug jor (sjá síðar) og skáld- sögunni Operaelskeren (Gyldendal, 1966). Skáldsagan fylgir þræðinum fram til þess tíma, þegar sögur Panduros eru vanar að hefjast — tíma hins andlega niðurbrots. Operaelskeren — stærðfræðiprófessorinn Helmer Franck — bíður ekki skipbrot sök- um árekstra sinna við samfélagið, heldur miklu fremur vegna þess hversu hann í alltof ríkum mæli samsamar sig venjum þess. Átökin eiga sér stað innra með hon- um og eru leidd í Ijós — án þess hann við- urkenni það sjálfur — í dagbók, sem hann heldur um sámneyti sitt við óperusöngkon- una Miru Hjelm. Samband þetta, sem hann tekur upp nánast af tilviljun, en innst inni í ofsafullri þörf fyrir að ná tökum á eigin örlögum og móta líf sitt út yfir takmörk þess, það hlýtur enga endanlega lausn. Þessi stimamjúki eiginmaður og ný-íhalds- sama þjóðfélagsaðstoð fær ekki komið hinni óskynsamlegu ást, ástríðunni eða í stuttu máli sagt því, sem er gagnstætt skyn- semi hans, heim og saman við stærðfræði- lega tilveru sína, því að hann skilur þetta ekki og vill ekki viðurkenna atarna. Hann flæmir burt það sem veldur honum óró- leika, en það sem hann hefur flæmt burt, það hefnir sín og verður að illum demón sem veitist gegn honum sjálfum. Eins og nafn sögunnar gefur í skyn er hér um að ræða nýtízku Don Juan-sögu, um hina ó- fullnægjandi og óviðbundnu eftirsókn eftir því, sem aðeins er höndlanlegt fyrir óeig- ingjarnt samneyti; skáldsögu um ást og siðgæði, eigingirni og skort hæfileikans til að elska. Sem ástarsaga er hún sú hin bezta um margra ára skeið. Gagnrýni sögunnar á nútímanum er mjög tímabær; áhrif stilsins eru þau, sem Rifbjerg einn megnar að ná. Frank lœger, sem lagt hefur stund á næstum allar greinar bókmennta, en jafn- an með greinilegum lýriskum blæ, sendi frá sér í haust þrjár smásögur undir nafn- inu Danskere. Tre fortœllingar af Fœdre- landets Historie (Gyldendal). Þær eru öllu dökkleitari hliðstæður við „Hverdagshist- orier" eftir sama höfund, frá 1951, og má skilja sem goðsögur um listamanninn í prósaiskum eða illum heimi, sem vill að vísu notfæra sér hann, en ekki viðurkenna hann. Sem sagt enn eitt sjálfsfirringar- temað. Skáldleg kímni er hér samslungin ótta- og einstæðingsskapartáknum eins og 182
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.