Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1967, Side 90

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1967, Side 90
Tímarit Máls og menningar skofiun höfundarins hefur snúið baki við hugsjónunum og þess í stað tekið upp lífs- hætti sem hún barðist gegn áður fyrr. Deila má um það, hvort árásin sé réttmæt. Höfundurinn virðist byggja á þjóðlífs- skilningi sem frekar heyrir til fjórða ára- tuginum en nútímanum, og í Danmörku liefur sósíaldemókratíið enn ekki boðið íhaldinu upp í vangadans, þrátt fyrir allt. En sem leikritshöfundur er Braun Olsen án efa hæfileikum gæddur, og hann er liinn eini eiginlegi leikritahöfundur meðal yngri manna. Ifið nýja leikrit Klaus Rij- bjergs, Hvad en mand har brug jor, sem var hið fyrsta á leikári Konunglega leik- hússins, snýst um svipað efni og „Opera- elskeren". Aðalpersónan hefur að því er virðist allt til alls, þjóðfélagsgengi, góða eiginkonu, skikkanleg börn og fagra ást- konu, en skortir samt eitthvað, kannski tilgang. Líkt og óperuaðdáandinn leitar hann þessa ómeðvitað í því sem liggur fyrir utan hans eðlilega og borgaralega lífsvettvang, — hér í tyllisýnum leikhúss- ins. I skáldsögunni leiða átökin til ófarn- aðar eftir örlagaþrungna atburðarás. I leikritinu er settur á svið leikur innan leiksins, en honum lýkur á sama hátt og hann byrjaði, hvorki með úrlausn né ó- sköpum. Má vera það sé óþarfi að tilnefna Brecht sem eina af fyrirmyndum Ernst Bruun Olsens. Ég hefði eins vel getað sett nafn Pouls Henningsens í staðinn. Eðlilegt er að nefna ríkulegt safn vísna hans og Ijóða í sambandi við nýrri leikritun, en þau hafa nú komið út undir nafninu Vers til idag, (Thanning & Appel, 1966). Því að auk alls þess sem PH ávann í fjögurra ára- tuga menningarbaráttu, endurnýjaði hann einnig hinn danska gamanleik með nýju, nákvæmnu og hnyttnu vísnaformi, sem er ein mikilsverðasta forsenda nútíma revýu- ættaðs leikhúss. I bókinni eru næstum 200 vísur, allt frá hinu fræga „01hunden“ (1929), úr sígildum gamanleikjasöngvum sem síðan hafa komið fram og til síðari ára söngva, sem bera mjög pólitískan keim. Jafnhliða bókmenntalegu gildi sínu er bók- in einstök samtíðarlýsing. Það má heita sérstætt við Poul Henningsen, að hann gamlaðist aldrei; hann var alla tíð í fylk- ingarbrjósti framvindunnar, og hin róttæka æska sjötta og sjöunda áratugsins gat litið á hann sem sálufélaga. Sjálfur minnist hann þessa í ljóðinu „Til kritiken" (1956): Tœnk om ens eget frisind nu var fortid, falmet og overgáet af jeres frisind. Það lifði Poul Henningsen ekki. Hann lézt í janúar síðastliðnum. Ekki er þess kostur að gefa hér neina hugmynd um ritgerðaskrif eða menningar- gagnrýni ársins. Nefna skal samt að lokuin tvö ritgerðasöfn, sökum þess að þau falla inn í heildarmyndina af ungu höfundakyn- slóðinni. Ut eru komnar ritgerðir skáldkonunnar Elsu Gress frá síðustu 25 áram, undir nafninu Det professionelle Menneske (Gyld- endal, 1966). Einkennandi fyrir Elsu Gress er mótspyrnuhneigð hennar. Frjó þörf hennar til að andmæla ráðandi afstöðu er hliðstæð tortryggni módernistanna og á- framhald af menningargagnrýni Poul Henningsens. Orvalinu er skipt í fernt, þjóðfélagsleg skrif, menningargagnrýni, bókmenntaspjall og amerískan hluta. Hið síðastnefnda er e. t. v. athvglisverðast, sökum þess að Elsa Gress þekkir þetta sérkennilega land flestum hetur. I þeim kafla eru m. a. tvær greinar um „Friheden i Amerika" og „Det middelalderlige Ame- rika“, sem urðu til þess árið 1952, að skáld- konunni var vísað burt úr Bandaríkjunum, þar sem hún var þá í námsdvöl. Óbifandi mótspyrna Elsu Gress og af- staða hennar til hverskonar hugmynda- 184
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.