Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1967, Síða 90

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1967, Síða 90
Tímarit Máls og menningar skofiun höfundarins hefur snúið baki við hugsjónunum og þess í stað tekið upp lífs- hætti sem hún barðist gegn áður fyrr. Deila má um það, hvort árásin sé réttmæt. Höfundurinn virðist byggja á þjóðlífs- skilningi sem frekar heyrir til fjórða ára- tuginum en nútímanum, og í Danmörku liefur sósíaldemókratíið enn ekki boðið íhaldinu upp í vangadans, þrátt fyrir allt. En sem leikritshöfundur er Braun Olsen án efa hæfileikum gæddur, og hann er liinn eini eiginlegi leikritahöfundur meðal yngri manna. Ifið nýja leikrit Klaus Rij- bjergs, Hvad en mand har brug jor, sem var hið fyrsta á leikári Konunglega leik- hússins, snýst um svipað efni og „Opera- elskeren". Aðalpersónan hefur að því er virðist allt til alls, þjóðfélagsgengi, góða eiginkonu, skikkanleg börn og fagra ást- konu, en skortir samt eitthvað, kannski tilgang. Líkt og óperuaðdáandinn leitar hann þessa ómeðvitað í því sem liggur fyrir utan hans eðlilega og borgaralega lífsvettvang, — hér í tyllisýnum leikhúss- ins. I skáldsögunni leiða átökin til ófarn- aðar eftir örlagaþrungna atburðarás. I leikritinu er settur á svið leikur innan leiksins, en honum lýkur á sama hátt og hann byrjaði, hvorki með úrlausn né ó- sköpum. Má vera það sé óþarfi að tilnefna Brecht sem eina af fyrirmyndum Ernst Bruun Olsens. Ég hefði eins vel getað sett nafn Pouls Henningsens í staðinn. Eðlilegt er að nefna ríkulegt safn vísna hans og Ijóða í sambandi við nýrri leikritun, en þau hafa nú komið út undir nafninu Vers til idag, (Thanning & Appel, 1966). Því að auk alls þess sem PH ávann í fjögurra ára- tuga menningarbaráttu, endurnýjaði hann einnig hinn danska gamanleik með nýju, nákvæmnu og hnyttnu vísnaformi, sem er ein mikilsverðasta forsenda nútíma revýu- ættaðs leikhúss. I bókinni eru næstum 200 vísur, allt frá hinu fræga „01hunden“ (1929), úr sígildum gamanleikjasöngvum sem síðan hafa komið fram og til síðari ára söngva, sem bera mjög pólitískan keim. Jafnhliða bókmenntalegu gildi sínu er bók- in einstök samtíðarlýsing. Það má heita sérstætt við Poul Henningsen, að hann gamlaðist aldrei; hann var alla tíð í fylk- ingarbrjósti framvindunnar, og hin róttæka æska sjötta og sjöunda áratugsins gat litið á hann sem sálufélaga. Sjálfur minnist hann þessa í ljóðinu „Til kritiken" (1956): Tœnk om ens eget frisind nu var fortid, falmet og overgáet af jeres frisind. Það lifði Poul Henningsen ekki. Hann lézt í janúar síðastliðnum. Ekki er þess kostur að gefa hér neina hugmynd um ritgerðaskrif eða menningar- gagnrýni ársins. Nefna skal samt að lokuin tvö ritgerðasöfn, sökum þess að þau falla inn í heildarmyndina af ungu höfundakyn- slóðinni. Ut eru komnar ritgerðir skáldkonunnar Elsu Gress frá síðustu 25 áram, undir nafninu Det professionelle Menneske (Gyld- endal, 1966). Einkennandi fyrir Elsu Gress er mótspyrnuhneigð hennar. Frjó þörf hennar til að andmæla ráðandi afstöðu er hliðstæð tortryggni módernistanna og á- framhald af menningargagnrýni Poul Henningsens. Orvalinu er skipt í fernt, þjóðfélagsleg skrif, menningargagnrýni, bókmenntaspjall og amerískan hluta. Hið síðastnefnda er e. t. v. athvglisverðast, sökum þess að Elsa Gress þekkir þetta sérkennilega land flestum hetur. I þeim kafla eru m. a. tvær greinar um „Friheden i Amerika" og „Det middelalderlige Ame- rika“, sem urðu til þess árið 1952, að skáld- konunni var vísað burt úr Bandaríkjunum, þar sem hún var þá í námsdvöl. Óbifandi mótspyrna Elsu Gress og af- staða hennar til hverskonar hugmynda- 184
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.