Tímarit Máls og menningar - 01.12.1971, Page 17

Bylting sem ekki sér fyrir endann á
andi þetta atriði má benda á boðskap kynþáttaofstækismanna í Suðurríkjum
Bandaríkjanna um jafnrétti samfara aðskibiaði). Orsakasamhengið verður
því sem hér segir: Konan verður að ganga með og ala börn, hún er bundin
fjölskyldunni, hún tekur lítt eða ekki þátt í atvinnulífinu eða opinberum mál-
um og býr við kynferðislegt misrétti.
Fjölskylduhugtakið er kjarninn í þessari rökleiðslu. Sú hugmynd, að
hugtökin „fjölskylda" og „samfélag“ séu, þegar öllu er á botninn hvolft,
samstæðrar merkingar, stendur víða föstum fótum og sama má segja um þá
skoðun, að ekki sé unnt að grundvalla háþróað nútímasamfélag á öðru en
frumfj ölskyldunni einni. Þessi atriði verða því aðeins brotin til mergjar, að
við berum fram spurninguna um, hvað átt sé við með fjölskyldu — eða öllu
heldur hvaða hlutverki konan gegni í fjölskyldunni. Sé þetta gert, sjáum við
vandann í alveg nýju ljósi. Við okkur blasir sú augljósa staðreynd, að staða
konunnar innan fjölskyldunnar markast af þremur þáttum og gildir þá einu,
hvort um er að ræða fjölskyldu í frumstæðu samfélagi, fjölskyldu, er býr við
lénska þjóðfélagshætti, eða fjölskyldu í borgaralegu samfélagi. Þeir þrír
þættir, sem hér um ræðir, eru æxlun, kynlíf og félagsmótun barnanna. Hin
sögulegu þróunarferli hafa leitt til þess, að þessir þrír þættir eru nátengdir
innan hverrar nútímafj ölskyldu, enda þótt engin eðlislæg tengsl séu á milli
þeirra. Það er alls ekki alltaf að kynforeldri annist uppeldi barns eða barna
sinna (ættleiðing). Við þessar aðstæður skiptir meginmáli, að umræða okkar
beinist ekki að einhverju óskilgreindu fj ölskylduhugtaki, heldur að því að
brjóta til mergjar þá ólíku þætti, sem það er gert af á líðandi stund. Hitt er
svo annað mál, að innan tíðar kann gerð þess að hafa breytzt og vera orðin
öll önnur. Oftlega hefur verið á það bent, að æxlunin virðist undirorpin
óumbreytanleikanum og óháð rás tímans — líffræðilegt fyrirbæri fremur en
sögulegt. Þetta er þó blekking ein sé grannt að gáð. Hið rétta í málinu er, að
„æxlunarafstæðurnar“ breytast ekki í samræmi við „framleiðsluafstæðurn-
ar“, því að þær geta í reynd haldist óbreyttar, þótt framleiðsluafstæðurnar
þróist stig af stigi. Hingað til hafa „æxlunarafstæðurnar" verið skilgreindar
út frá þeim náttúrlegu lögmálum, sem ekki varð við ráðið. Að þessu leyti
var hér um að ræða líffræðilegt fyrirbæri, sem laut sínum eigin lögmálum.
Meðan æxlunin laut einvörðungu sínum náttúrlegu lögmálum, gat auðvitað
ekki hjá því farið, að konur væru ofurseldar því hlutskipti að vera tæki til
fullnægingar tilteknum samfélagsþörfum. Hvernig sem á málin er litið, er
ljóst, að þær réðu ekki lífi sínu nema að nokkru leyti. Þær áttu þess engan
kost að velja um, hvort eða hversu oft þær vildu ala börn (nema hvað hægt
207