Tímarit Máls og menningar - 01.07.1976, Blaðsíða 3

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR • 37. ÁRG. • 2. HEFTI • JÚLÍ 1976
Sverrir Kristjánsson
í ritdómi um byltingarsögu Alberts Mathiez, sem Sverrir Kristjánsson
skrifaði í þetta tímarit fyrir þremur árum, ræðir hann um vanda þeirra
höfunda sem fjalla um fræðileg efni fyrir almenning, „þá erfiðu íþrótt
að skrifa alþýðlega án þess að viðfangsefnið verði flatrímað, án þess að
mola tindinn vegna slétmnnar og breyta kjarnanum í hismi.“ Sverrir dáði
mjög hinn franska sagnfræðing, en sjálfur gat hann hér trútt um talað.
Þetta var sú íþrótt sem hann iðkaði og varð ágætur fyrir í beztu sagnfræði-
ritum sínum, og oft mátti heyra hann, ef talið barst að þeim efnum, lýsa
vanþóknun sinni á þeim fræðimönnum sem hyggjast ná eyrum almennings
með því að einfalda og rýra efnivið sinn. Ekki þarf annað en fletta mesta
sagnfræðiriti Sverris, mannkynssögu fjórðu og fimmtu aldar, til að komast
að raun um hver tök hann hafði á að halda jafnvæginu milli tveggja
sjónarmiða sem einatt eru talin andstæð.
Þekking Sverris og áhugi á sögu náði yfir mjög víðtækt svið, en þó er
augljóst að hann átti sér eftirlætisviðfangsefni. Þau tímabil sem hann lagði
mesta rækt við voru á annan bóginn nítjánda öld — með upphafi í frönsku
byltingunni — og tuttugasta, en hinsvegar fornöld og miðaldir. Um sautj-
ándu og átjándu öld virðist hann mjög lítið hafa fjallað. Söguritun Sverris
ber merki hinnar félagslegu stefnu sagnfræðinnar, en þó fer því fjarri að
það sjónarmið sé einrátt. I riti hans um aðdraganda miðalda, sem áður er
minnzt á, leggur hann auðvitað mikla rækt við að lýsa félagslegum og
efnahagslegum orsökum þeirra þjóðfélagsbyltinga sem þá urðu, en ekki
er minni áherzla lögð á hlutverk stofnana, þátt kirkju og guðfræði; og sú
heimspekilega þróunarsaga sem hann rekur í síðasta hluta bókarinnar mun
naumast eiga sinn líka í íslenzkum bókmenntum. Enn er þess að geta að
Sverri datt ekki í hug að afneita þýðingu einstaklinganna, hinna „stóru
einstaklinga", í sögunni. Þegar á allt þetta er litið liggur nærri að álykta
að í Sverri hafi komið saman félagslegur söguskilningur og klassísk sagn-
7 TMM
97