Tímarit Máls og menningar - 01.07.1976, Síða 93

Olafur Jóhann Sigurðsson
góðu og illu, réttu og röngu tiltölulega auðsær þeim sem sjá vildi, einkum
vegna þess að mannskepnan féll þar eðlilega inn í þá hringrás lífsins sem
verður hjá móður náttúru, þjónaði gróandinni og lifði á henni. Módern-
ismi í listum er hins vegar afsprengi kapítalískra iðnsamfélaga sem hafa
slitið einstaklinginn af rót sinni, klofið líf hans og starf og slöngvað hon-
um út í áttlausan geim þar sem hvorki virðist vera til upp né niður, gott
né illt, hvað þá rétt eða rangt. Við þessum heimi hafa skáld brugðist með
ýmsum hætti en samkenni á meginhluta módernismans hefur verið nei-
kvæðið, að gjalda neikvæði við heimsmynd, við hugmyndafræði, við sjálfu
tjáningartæki sínu, málinu. Þetta hefur einatt verið gert í þeim tilgangi
að sögn skáldanna sjálfra að skapa með listinni nýjan heim og stundum
þykjast menn þá gegnum listina geta eygt von um nýtt samfélag, nýtt
siðgæði á rústum hins gamla. Þessi módernismi þykir nú ekki harla ný-
tískulegur lengur og hann hefur á síðasta áratug og þessum stöðugt verið
að hörfa fyrir kröfum um list sem tekur afstöðu, list sem gagnrýnir heim-
inn og samfélagið út frá viðmiðunum sem endanlega eru reistar á trú á
manninn og framtíð hans. Hér er ég vissulega að einfalda flókna hluti
en mér þykir það að ýmsu leyti táknrænt að Olafur Jóhann Sigurðsson,
sem vann svo vel úr arfi fjórða tugar aldarinnar þegar engin andstæða var
milli heimafenginna viðhorfa hans til mannsins og samfélagsins og kröfu
tímans um afstöðu, en hljóðnaði að mestu á því tímabili sem viðgangur
módernismans var mesmr hér á landi, mér þykir það táknrænt að hann
skuli nú aftur á þessum áratug kveðja sér hljóðs svo eftirminnilega sem
raun ber vitni. Að sama skapi er hið klassíska form ljóða hans rökrétt
afleiðing af menningarlegum uppruna hans og bókmenntalegri stöðu.
Brunnar, uppspretmlindir, eru áleitnasta tákn í síðari Ijóðum Olafs.
Margrætt tákn, sem vegna síns lygna og fagra yfirborðs og hlutverks sem
lífgjafi í hringrás náttúrunnar, samræmist í senn viðhorfum Olafs og list-
rænum einkennum. Megininntak þessa tákns er bersýnilega að í upp-
spretmlindum lífs og menningar sér hann lífsvon nútímamanns og menn-
ingar, í tengslunum við upprunann og varðveislu þeirra verðmæta sem
þaðan eru rannin. Það er dapur tónn í mörgum af Ijóðum Olafs og þar
má finna áhrifamikla tjáningu á mishljómum tæknisamfélagsins í kvæð-
um eins og „Ræðu hinna biðlunduðu“, þar sem skáldið sýnir að hann
gemr bragðið fyrir sig hrynjandi og myndmáli módernismans ef honum
býður svo við að horfa. Viðbrögð skáldsins eru þó, þrátt fyrir neikvætt
viðhorf til margra fyrirbrigða samtímans, ekki beiskju blandin heldur bera
187