Tímarit Máls og menningar - 01.12.1978, Blaðsíða 21

Sigurður A. Magnússon
Bandarísk sagnagerð
eftir seinna stríð
Bandarískur veruleiki er að mörgu leyti ákaflega sérstæður og frábrugð-
inn þeim veruleik sem Evrópumenn þekkja, enda þótt bandarísk menning
eigi margar ræmr í Evrópu. Meðal þess sem auðkennir bandaríska lífshætti
eru hraði og sífelld breyting. Þrátt fyrir ákaflega íhaldssöm viðhorf í stjórn-
málum og þjóðskipulagi virðist bandarískt þjóðfélag vera á stöðugri hreyf-
ingu og hugsunarhárturinn í látlausri endurnýjun. Þetta á ekki hvað síst
við um þá áramgi sem liðnir eru frá lokum seinni heimsstyrjaldar. Það er
til dæmis fróðlegt og umhugsunarvert, að flestar ef ekki allar þær bylt-
ingar sem átt hafa sér stað á liðnum áramgum í Evrópu og víðar í heim-
inum má rekja til Bandaríkjanna, svo sem byltingu æskunnar, stúdenta-
byltinguna, Jesú-byltinguna, hippahreyfinguna og það allsherjar endurmat
á lífsverðmætum sem hinn vestræni heimur hefur orðið vitni að meðal
yngri kynslóða. Bandaríkin eru þannig ein mesta hugmyndadeigla samtíð-
arinnar, og em þá ótaldar þær tæknibyltingar sem þar eiga upptök sín.
Hraðinn og hreyfingin eru vitanlega nátengd því náttúrlega umhverfi
sem Bandaríkjamenn lifa í. Landið er gífurlega víðártumikið og fjölbreytni
þjóðlífsins með ólíkindum, sem meðal annars helgast af því að landið er
byggt mjög sundurleitri þjóð — ef þjóð skyldi kalla — sem á uppmna
sinn að rekja til nálega allra landa á hnettinum. Tilfinning hins mikla og
næstum óendanlega rúms er áberandi þáttur í bandarískum bókmennrnm
— að sínu leyti eins og í rússneskum bókmenntum á síðusm öld. Svig-
rúmið og hinir ótæmandi möguleikar til nýrrar og fjölbreytilegri reynslu
örva ímyndunaraflið og smðla að víðfeðmum og margbrotnum skáldskap.
Fjölbreytileiki þjóðabrotanna og menningarerfðanna á sömuleiðis sinn stóra
þátt í að gera bókmenntirnar auðugar að andstæðum og fjölskrúðugu lífi.
Það er kannski ekki fjarri lagi að bandarískt þjóðlíf sé nokkurs konar
smækkuð mynd af mannlífi í heiminum öllum, heimsbyggðin í hnotskurn.
Það sem meðal margs annars gerir bandaríska menningu og bókmenntir
351