Tímarit Máls og menningar - 01.12.1978, Page 104

Þorgeir Þorgeirsson
Að eiga hvörgi heima
YFIR KALDAN EYÐISAND
EINN UM NÓTT ÉG SVEIMA
NÚ ER HORFIÐ NORÐURLAND
NÚ Á ÉG HVERGI HEIMA
Frá því ég fyrst man eftir mér og áreiðanlega lengur hefur þessi vísa
Kristjáns Fjallaskálds verið hinn eini sanni þjóðsöngur góðglaðra íslend-
inga.
Vera má að alyngsta kynslóðin sé ögn að missa sambandið við þann
veraldarharm og heimstrega sem kveðskapur Kristjáns hefur altént eignast
samastað hjá í hvers manns brjósti. Þó er mér ekki alveg grunlaust að hér
og hvar megi enn hífa upp stemningar með Eyðisandinum hjá yngra fólki
líka.
Þessvegna langar mig að segja frá dálítilli röskun sem skilningur minn
á seinusm Ijóðlínu vísunnar varð fyrir. Hvernig þessi vísa tapaði um tíma
snilld sinni en náði svo aftur nýrri og meiri snilld eftir að áfallið var af-
staðið.
Þessar línur eru semsé ekki hugsaðar sem nein bókmenntaritgerð heldur
bara skýrsla um fagurfræðilegt áfall sem borgaði sig. Nema ég sé að reyna
að vara þá við sem halda að kveðskapur verði skilinn í eitt skipti fyrir öll.
Því það er mikil firra.
Nú á ég hvergi heima. Þessi seinasta Ijóðlína vísunnar hafði mér yfir-
leitt fundist svífa í bölmóði sínum einhverstaðar mitt á milli arftekins
þunglyndis skáldsins sem er að fara að heiman og yfirgefa Norðurlandið
sitt í fyrsta sinn og nærri því dularfullrar spásagnar um einmanann og von-
leysingjann, þennan láni firrta gáfumann sem manni er sagt að Kristján
hafi síðar orðið. Auðvitað byggist þessi skilningur á því sem eðlilegast er
að áætla: að orðtækið „að eiga hvergi heima“ hafi merkt það sama þegar
vísan varð til og það nú merkir. Enda er mér ekki grunlaust að flestir muni
leggja þennan sama skilning í niðurlag vísunnar. Og mér heyrist fólk syngja
434