Tímarit Máls og menningar - 01.12.1978, Qupperneq 110

Umsagnir um bækur
BLAÐAMENNSKA
OG SAGNFRÆÐI
í hitteðfyrra sendi Bókaútgáfan Örn og
Örlygur frá sér bók um atburðina 30.
mars 1949, tveggja höfunda verk þar
sem fjallað var um slaginn við alþingis-
húsið næstum frá mínúm til mínútu,
en um það bil helmingi bókarinnar var
varið til að rekja sögulegan aðdraganda
átakanna. Sú bók sem hér liggur fyrir
er mjög gerð eftir sömu formúlu.1 í
miðju stendur blóðugur bardagi í
Reykjavík 9. nóvember 1932 (og um
hann eru til mjög keimlíkar heimildir og
um slaginn 30. mars), en verulegur
hluti bókarinnar er lýsing á aðdraganda,
aðstæðum og forsendum bardagans. I
fyrra skrifaði ég hér í tímaritið um bók-
ina um 30. mars og sneri ritdómnum
upp í dálítið fræðilega athugun á af-
stöðu höfunda til viðfangsefnisins og
hvernig hún birtist. Það var eiginlega
hugsað sem dæmi til að benda á hvernig
afstaða höfundar skín, ef ekki ævinlega
þá að minnsta kosti venjulega, í gegn-
um það sem hann skrifar, eins þótt
stefnt sé að einhvers konar hlutleysi á
yfirborði. Þegar ég fékk þessa bók í
1 Ólafur R. Einarsson, Einar Karl Har-
aldsson: Gúttóslagurinn 9. nóvember
1932, baráttuárið mikla í miðri
heimskreppunni. Reykjavík, Bókaút-
gáfan Örn og Örlygur h.f., 1977.
296 bls.
hendur datt mér fyrst í hug að fara eins
með hana og athuga hvernig mér gengi
að finna afstöðu höfunda sem væru
væntanlega í grundvallaratriðum sam-
mála mér og tímaritinu sem ég skrifa í.
Við athugun hvarf ég frá þessu ráði,
ekki af því að verkefnið væri erfitt,
heldur af því að afstaða höfunda liggur
í augum uppi og ástæðulaust er að fjöl-
yrða um hana. Bókin er öll skrifuð frá
sjónarhorni tveggja aðila sem féllu að
nokkru leyti saman, verkalýðsstéttarinn-
ar og Kommúnistaflokksins gamla. Um
það nægir að nefna örfá dæmi.
Avirkt og gildishlaðið orðalag kemur
til dæmis fram i því að gerðir verkalýðs-
félaganna eru settar fram sem sjálfsagð-
ar eða nauðsynlegar: ...... máttu mörg
verkalýðsfélög heyja verkföll til að knýja
atvinnurekendur til samninga...“ (bls.
51). „... varð verkalýðshreyfingin oft
að beita valdi til að hindra að verkföil
yrðu rofin“ (bls. 53). Atvinnurekendum
er ekki sýndur neinn hliðstæður skiln-
ingur. Sagt er að erfitt hafi verið að
skipuleggja verkalýðsfélög á Suðurnesj-
um „vegna mjög harðsvíraðrar andstöðu
útgerðarmanna" (bls. 55). Þegar búast
má við að lesanda þyki orð eða gerðir
kommúnista hæpin er þeim stundum
fengin sérstök skýring sem orkar eins og
afsökun. Margendurtekið er hver var af-
staða þeirra kommúnista sem neituðu að
svara spumingum fyrir rétti eftir slaginn
7. júlí um sumarið (bls. 112—21). Á
440