Tímarit Máls og menningar - 01.03.1979, Síða 84

Tímarit Máls og menningar
upp að nýju. Allur millikafli kvæðisins hefði getað verið hluti úr bók, bók-
inni sem skáldið les luktum augum. Enn eitt atriði til fjarlægingar frá raun-
yeruleikanum.
Ef við mörkum þessum hluta stað gagnvart tímaröð kvæðisins í heild
virðist hann gerast nóttina eftir bardagann. Skáldið virðist reyna að lesa seint
um nótt því að allt sem hann les verður að engu þegar röðull rennur (II,60).
Lítil tengsl virðast vera við undanfarandi dag.
Allir hafa einhvern tíma orðið fyrir því að sofna yfir bók og sjá hana
taka á sig hinar afkáralegustu myndir. Það er einmitt þetta sem virðist hafa
komið fyrir skáldið þegar hann leitaði hugsvölunar í bókarlestri. Onnur per-
sónan í „þú er sefur“ (11,49) virðist hér eiga við huldumanninn vegna við-
þótarinnar „undir moldum heims“. Hann er sá sem geymir lykilsins að því
fagra landi sem skáldið þráir.
I síðari málsgreininni, sem hefst svo: „Oft var sem læsi eg Iuktum aug-
um“, er líka fólgin tilraun til að leita hugsvölunar í fortíðinni, að þessu sinni
í tónlist. En inntaki beggja erindanna er vísað frá með þessum orðum:
„draumsjón ein og misheyrn“ (11,59—60). Bæði úrræðin eru til einskis, og
hryggð vegna þessarar uppgötvunar kemur fram í tengi-vísuorðunum
„Svo dregur knéfiðlan þungan trega á land“ (11,57), sem einnig boðar hið
músíkalska millispil.
Vísunin til Nerósagnarinnar er sterkur vitnisburður um gagnsleysi list-
arinnar. Listamaðurinn (Neró) leitar á vit listnautnar meðan menningar-
heimur brennur, og til hvers góðs er þá fiðlan? Listaverk? Þau megna ekki
að endurheimta þetta allt. Oánægjan með listina er einn þáttur af vonbrigð-
um og ófullnægju skáldsins. Af einhverri ástæðu finnst honum að í list sinni,
eða vegna hennar, sé hann fasmr í hlutverki mállausrar brúðu.
Kaflanum lýkur með sama deyfða hljómblænum á lokatilvitnuninni:
„Svona upp með þig, það er glas.“ Reyndar er glas, en hrópið er jafn til-
gangslaust og fyrr og nú er það aðeins bergmál.
I. og II. hluti fjalla í meginatriðum um sama efnið, hinn fyrri beinist að
nóttinni, hinn síðari að deginum. Þessar andstæður voru gefnar í skyn í
línum 1,90—91: „Til þín mun guð úr austri örvum beina/ og annar glotta
kalt í sigðarlíki." Lykilmyndir hér eru hin hættulegu verkfæri, örin og
sigðin. I báðum þessum hlutum er fjallað um sama vandann, hugur skálds-
ins er í uppnámi. Hann er ráðvilltur, í vafa um gildi lífsins og listarinnar,
eigin listar. Utanaðkomandi öfl, bæði í náttúru og mannlífi, eru í baráttu
og reyna að hafa áhrif á hann eða ánetja hann. Athöfn í I. hluta er sprottin
'74