Tímarit Máls og menningar - 01.03.1979, Page 133

vita konur af reynslu og þess vegna er
svo freistandi að ljúga, sætta sig við,
bæla niður jafnt skoðanir sínar og á-
hyggjur.
Þetta hafa þær gert samviskusamlega
allar konurnar hennar Stefaníu, mamma,
tengdamamma, frænkur og venslakon-
ur, og allar lifað það af — nema Rúna.
Dauði hennar verður til þess að kon-
urnar í sögunni opna sig um smnd og
sýna inn í bældar sálir sínar, fullar af
óhroða, en það stendur ekki lengi og á
því má fá dulræna skýringu: „— Guð
hjálpi mér, það er eitrað andrúmsloft-
ið í þessari íbúð.“ (99) Þá er það af-
greitt og þær geta aftur farið að ljúga
að sjálfum sér og öðrum.
Er þá engin von?
En hvað þá um Stefaníu sem er svo
hress og ráðagóð, getur hún ekki brot-
ist út úr þessu og látið taka mark á sér?
Nei, þetta er ekki vandi sem einstak-
lingur getur leyst, hann er miklu víð-
tækari en svo, það sýnir Hólmfríður
best, sú kona í bókinni sem mest mark
tekur á sjálfri sér og öðrum konum.
Hvorug meðgangan sem bókin segir
frá er að vilja Stefaníu. Hún vildi ekki
eignast annað barn strax — og það
sem alvarlegra er: hún vill ekki fara
til Svíþjóðar. En Helgi tekur ekki
mark á henni, hann er þegar fluttur í
huganum, eins og Stefanía segir, og hún
hefur engin áhrif. Hún reynir að setja
fram sínar skoðanir lengi vel, en í lok-
in er hún búin að sætta sig við, loka
sig inni: „... það er einsog ég hafi
ekki ákveðna skoðun á neinu lengur“
segir hún (170), og þá held ég Helgi
trésmiður verði glaður.
Stefanía er nútímastúlka sem læmr
bæla sig eins og allar formæður henn-
ar hafa gert. Hún er ráðagóð og rösk, en
Umsagnir urn bcekur
ráðin eru tekin af henni. Hún rgynir að
malda í móinn en sér að það verður
henni einungis til ógæfu sem hún um-
fram allt vill forðast. Það er eins og
hún vilji láta sögu sína segja: Eg skil
þetta ekki — reynið þið að pæla í þessu,
nú þegar ég er farin.
Kúgun kvenna er erfitt viðfangsefni
og ekki von að Stefania sjái hana alla
í sjónhending. En saga hennar bendir
á ýmsar orsakir: vanþroska karlmanna
sem ýta frá sér tilfinningamálum jafn-
markvisst og þeir ýta frá sér skoðunum
kvenna á öðm en tilfinningamálum.
Helgi bendir t. d. á blekkingu sem aðr-
ir lifa í (78—80) en sér ekki þann vef
sem hann spriklar í sjálfur. Sagan sýn-
ir hvernig fjölskyldan nærir þessa blekk-
ingu — og hún ýjar að því þjóðfélagi
sem elur upp fólk í keppnisanda mark-
aðssamfélagsins.
Sagan er ákaflega svartsýn. Hólm-
fríður hamast í sinni einstaklingsupp-
reisn sem aldrei verður neitt annað, og
þótt Stefanía komi kannski ekki til með
að þola áberandi misrétti, þá verður það
bara af þrjósku, ekki af meðvitund. Sag-
an ber greinilega með sér að til bóta
verður ekkert annað en pólitísk vitund
Stefaníu um stöðu sína, fyrsta skrefið í
átt til manneskjulegs lífs.
Skáldsaga leikritaskálds
Asa Sólveig hefur skrifað mörg leik-
rit, og fyrsta skáldsagan hennar er bæði
dramatísk og skrifuð á lipru talmáli. Sam-
tölin eru firnavel gerð, leikræn og fynd-
in, og sömu einkenni eru raunar á öll-
um texta sögunnar. Bygging bókarinnar
er lika dramatísk. Ása Sólveig sviðsetur
atburði, segir ekki frá nema í hugsunum
Stefaníu um fortíðina. Lýsingar hennar
á atburðum eru oft ótrúlega myndrænar,
ég minni sérstaklega á senuna með börn-
123