Tímarit Máls og menningar - 01.10.1979, Blaðsíða 76

Matthías Viðar Scemundsson
Jóhann Sigurjónsson
og módernisminn
Ekkert veitir slíka yfirburði
sem það að vera dauður.
(Jóhann Sigurjónsson)
Oftast nær hefur Jóhanni Sigurjónssyni verið skipað í flokk svo kallaðra
ný-rómantískra skálda sem fram komu hér á landi upp úr aldamótunum
síðustu. Kvæði hans hafa verið túlkuð sem „landnám í heimi drauma og
hugarflugs"1, sem tjáning lífsfjarlægrar fegurðardýrkunar og hetjuhug-
sjónar. Ekki skal því neitað að flest fyrri kvæði Jóhanns bera skýr merki
slíkrar skáldskaparstefnu. En fráleitt er að túlka öll ljóð hans í ljósi
hennar. Síðari tímar hafa að mínum dómi sýnt að skáldið var frumherji
þess skeiðs innan íslenskrar ljóðlistar sem kennt hefur verið við módern-
isma.
I þessari ritgerð verður gerð grein fyrir kveðskap Jóhanns. I upphafi er
rétt að gera sér nokkra hugmynd um meginstefnu þeirrar þróunar sem
hann tók sem ljóðskáld. Helge Tolberg segir svo í bók sinni um Jóhann:
„Ljóð Jóhanns Sigurjónssonar skiptast af sjálfu sér eftir tímabilum í fernt.
A hinu fyrsta og þriðja yrkir hann eingöngu eða best á íslensku, á öðru
og fjórða nær alltaf á dönsku og notar íslensku því aðeins, að sérstakt til-
efni sé til.“2
Mér þykir önnur skipting sýnu heppilegri til skilnings á skáldinu. Mun
ég leiða rök að því hér á eftir að ljóð skáldsins taki umtalsverðum stakka-
skipmm á árunum 1905-06. A fyrra tímabilinu yrkir Jóhann að mestu
í ný-rómantískum anda. Ljóð hans auðkennast af ofurmennishugsjón og
fegurðardýrkun ásamt rómantískri trú á möguleika mannsins. Upp úr 1905
virðist hann hins vegar hverfa frá heimssýn ný-rómantíkurinnar og ljóð
322