Tímarit Máls og menningar - 01.10.1979, Blaðsíða 114

Tímarit Máls og menningar
gengið full langt í því að kópíera sig
í sögunni og hvað sem segja má um
þess konar yfirfærslur þá er a.m.k. um-
rædd persóna ágæt í skáldsögu.
Brandur Friðfinnsson hefur kannski
eins og Gunnar, en á sinn hátt, orðið
undir eða komist á skjön við tilveruna.
Hann má líka eiga það að hann er af
allt öðru sauðahúsi en flest fólkið sem
við kynnumst lítillega í dauðfúlu sam-
kvæminu hjá ömmu Gunnars: Björn
Brandsson deildarstjóri, Sigurlinni,
Abraham Björnsson, Jón ömmubróðir,
Anton afabróðir, Guttormur fram-
kvæmdastjóri, Elsa systir Gunnars og
Kári maður hennar og amman sjálf.
Fleira fólk mætti hér nefna til þessa
hóps, m.a. persónur sem ekki tilheyra
þessari stórfjölskyldu, s.s. Hans Grétar
deildarstjóri í sjónvarpinu, fúskari, sem
hefur sér það til ágætis eins og fleiri
að vera af „þekktri ætt“. Ef til vill hætt-
ir Olafi Hauki eilítið til þess að draga
upp einhæfar myndir af sumum þess-
ara persóna og um leið finnst mér að
stundum mætti sögumaður halda svo-
lítið aftur af sér, til að mynda: „Gunn-
ar Hansson hafði ekki valið þessa leið.
Hún var opnuð honum þegar hann var
kominn í strand. Hann hafði ekki haft
rænu á að fara sínar eigin leiðir. Kannski
hafði hann heldur ekki hugmyndaflug
til þess? Kannski, hugsar Gunnar Hans-
son, tekur maður aldrei ákvörðun. Á-
kvörðunin tekur þig" (39). Hér hefði
að ósekju mátt fara sparlegar með út-
skýringar. Samtöl eru líka stundum of
löng, en á móti kemur að alla jafnan
eru þau vel gerð og fyndin og oft grill-
ir að baki þeirra í glottandi höfundinn
sem hefur greinilega gaman af því
að færa orðræðurnar í stílinn. Solla:
„En ég á mínar stundir veiklyndis og
efa, jafnvel flökrar það að mér á stund-
um að slengja mér á kjötmarkaðinn og
koma mér upp úngum ríkisbubba af
traustum ættum með örugga framtíð
að baki. En svo bráir af mér og þá veit
ég að Jóhanna af Ork er mín fyrirmynd
og hetja ... — Hver einasta stelpukind
í skólanum hefur um það bil fjögurra
binda reynslu af hamslausu ástarlífi . .
(162—3).
Samanborið við Björn Brandsson
gæti manni næstum því fundist vænt
um flestar aðrar persónur sögunnar.
Þessi yfirmaður Gunnars Hanssonar er
vakinn og sofinn í smjaðri sínu að því
er virðist við alla þá er hann á skipti
við, undirmenn sina og áreiðanlega ekki
síður yfirmenn: „I alvöru talað Gunnar
minn, gæti þetta ekki orðið fróðleg og
skemmtileg mynd? Strandlengjan all-
an hringinn, náttúrlega smávegis klippt,
en samt reynt að sýna eitthvað úr öllum
kjördæmum. Annars fáum við þing-
mennina yfir okkur einsog gamma“
(155—6). Að minnsta kosti verður sam-
kenndin með Gunnari nokkuð sterk þeg-
ar við heyrum liann, auðvitað nokkuð
liífaðan, svara Birni: „— Hugmyndin
er ekki lengur mín Björn, segir Gunnar
Hansson, þú ert búinn að fletja hana
út eins og allt sem þú kemur nálægt
. . . — Þú munt eflaust finna einhverja
dulu í stofnuninni til að senda þrjá
hríngi kríngum landið. . .“ (156). En
lymska Björns verður reiðinni yfirsterk-
ari og þrátt fyrir að Gunnar sjái að
augu deildarstjórans eru tekin að dökkna
klappar hann Gunnari á bakið: „—
Jæja, Gunnar minn, segir hann, þú
hugsar málið yfir helgina, vatnið meið-
ir sig ekki þótt hnefar séu látnir gánga
á því. Þú getur alltaf komið til mín“
(157). Kannski hefði „stofnunin"
bara haft gott af því að Brandur Frið-
finnsson hefði fengið sitt fyrra starf
360