Tímarit Máls og menningar - 01.10.1979, Blaðsíða 98

Tímarit Mdls og menningar
jþótt sú sé nærtækust) og einnig eru
tjáð á fleiri en einum stað hjá Agli.
Tenging Egils og Hannesar í eina
heild, sem auðvitað mætti gera miklu
rækilegri grein fyrir, á það sammerkt
myndmáli þeirra beggja að undirstrika
í senn líkindi og ólíkindi, samstæðu og
andstæðu. Dróttkvæðaskáldið er fullt
af sigurvissu og stolti yfir hinni vammi
firrtu íþrótt; módernisminn örvæntir
um að smíðisgripurinn takist og um
tilgang þess að smíða slíkan grip. Og
þegar smíðin tekst má vera að grip-
urinn hafi fengið sjálfstætt og ógnandi
líf. Þetta hljóta menn að tengja breytt-
um heimi og breyttri félagslegri
stöðu skáldanna, en hvað sem því
líður er það víst að atómskálda-
kynslóðin hefur ekki verið afkasta-
mikil við skáldskap. Hannes Sigfússon
hefur þó af mestri þrákelkni rofið þögn-
ina afmr og aftur. Örvamælir, sem kom
út á síðasta ári, er fimmta frumsamin
ljóðabók hans en á þeim tálf árum,
sem liðin eru síðan Jarteikn kom út,
hefur hann skilað miklu verki í þýðingu
norrænna ljóða.
Engin bók Hannesar hefur vakið
annað eins umtal, eftirtekt og hneyksl-
un og æskuverk hans Dymbilvaka, enda
stendur kvæðið við hlið Tímans og
vatnsins á straumhvörfum í íslenskri
ljóðagerð. Hitt held ég að hafi farið
fram hjá of mörgum að Hannes er betri
smiður í síðari ljóðabókum og á þar
margan kjörgrip, þótt eldglæringar af
afli hans fjúki ekki jafnhátt og í fyrstu.
Upphafskvæði bókarinnar, Island 1918
—1968, kveðið á hálfrar aldar full-
veldisafmæli, hafði reyndar birst áður,
í þessu tímariti. Það má kalla furðu-
djarfa tilraun til að sameina svo óskylt
kveðskaparlag sem hátíðarkvæði og
módernisma, jafnvel með ívafi af kon-
kretisma svo kölluðum. Kvæðið er nokk-
uð myrkt á köflum en harla mátmgt
um leið. Væri líklega tilvalinn texti
fyrir nútímatónskáld að leggja út af,
þótt það kunni að vera illa fallið til
söngs á ungmennafélagsfundum eða
landsmótum.
Yrkisefni Hannesar í þessari nýju
bók eru býsna fjölskrúðug og einnig
tök hans á efninu. Enn sem fyrr nær
hann oft góðum árangri með dyrfsku-
fullu myndmáli sem vísar óvænta leið
að kjarna máls eða að kenndum sem
ekki verða skilgreindar með venjulegum
hætti, má þar til nefna fyrrnefnd kvæði,
Lausnir og Smíðisgrip, eða hið áleitna
kvæði Uppskera, um mannlíf í borg,
og reyndar mörg fleiri. Einhvern tíma
var sagt um Hannes að hann yrki á
„miklu máli“, og þótti hnyttið. Þegar
litið er í Dymbilvöku má sjá hvað við
er átt. Þessu mikla máli bregður fyrir
enn, ekki síst í afmæliskvæðinu, sem
fyrr var getið um, en í þorra kvæða
sinna hefur Hannes horfið frá þessum
stíl og leggur leið stna miklu nær
setningagerð. Hrynjandi er oft prósaísk
og stuðla brögð hennar fremur að því að
stugga við lesanda en sefja hann. Þrótt-
ur málsins og áhrif sprettur hér fremur
af óvæntum tilvísunum en skáldlegu
orðavali, sem nú er hóflega notað þótt
Hannes kunni vel að forðast alla flatn-
eskju.
Hannes hefur löngum sameinað í
kvæðum sínum úthverfu og innhverfu,
þeas. hann hefur ferðast um manns-
hugann, gjarnan að útjöðrum vitundar-
innar, en jafnframt stöðugt verið að
yrkja um mannlega ábyrgð, mannlegt
samfélag, manninn í heiminum. í Örva-
mæli eru ýmis ádeilukvæði af gerð sem
við könnumst nú orðið býsna vel við
344