Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.10.1979, Blaðsíða 79

Tímarit Máls og menningar - 01.10.1979, Blaðsíða 79
Jóhann Stgurjónsson og módernisminn munn: „Ég fór að hugsa um skýin, þessi léttúðarinnar börn, sem gera áhlaup á himinhvolfið án þess að hafa hugboð um, hversu tilgangslaust það er.“8 Eins og síðar verður greint frá þá gengur þessi táknræna lýsing aftur í mörgum Ijóða skáldsins. Módernismi er hugtak sem hefur verið skýrt á marga vegu og verður það ekki rakið hér. Þess í stað mun ég leitast við að skýra nokkur hug- myndaleg einkenni þeirrar tegundar af módernisma, sem ég tel að komi fram hjá Jóhanni Sigurjónssyni. Að mínum dómi er meginstraumur módernismans bókmenntaleg hlið- stæða þess existensíalisma sem upptök sín á í fyrirbærafræði Husserls. Þetta kemur fyrst og fremst fram í hliðstæðu uppgjöri við kreddur um „yfir- náttúrulega“ merkingu lífsins og „tilgangseðli“ tilverunnar. Á sama hátt og existensíalisminn hafnar módernisminn alhæfðum siðferðisgildum sem og yfirskilvitlegum skýringum á tengslum manns og heims. Verufræðileg eða tilvistarleg vandamál taka sess hinna siðferðilegu vangaveltna. Líf og dauði verða áleitnari viðfangsefni en Gott og Illt. Ný-rómantíkin gekk út frá hugmyndakerfi um einingu vitundar og veruleika. I yfirskilvitlegu samræmi anda og efnis sá hún neista guðdómsins. Nýrómantísku skáldin átm sér þann draum æðstan að komast yfir þennan neista og sameinast Almættinu. Hinn existensíalski módernismi hafnaði þessari dulúð. Hugmyndafræðingar hans benm á að maðurinn er vera sem sífellt leitast við að yfirstíga takmarkanir sínar og verða Alvaldur veru- leikans. Sú viðleitni mætir ávallt ókleifum múr og fyrr eða síðar verður draumhuginn að horfast í augu við óhjákvæmilegan ósigur sinn. Þetta á við um þróun Jóhanns Sigurjónssonar. Eftir að ofurmennisórarnir bíða skipbrot taka verk hans að snúast um magnleysi mannsins í tilvemnni og merkingarleysið sem vitundin um dauðann hefur í för með sér. Síðari kvæði Jóhanns fjalla um lirun hins ný-rómantíska draums, og í framhaldi af því um eðli lífsins og hlutverk mannsins. Hann flettir ofan af lífslygi og tálvonum og rýnir merkingu eða merkingarleysi tilvistarinnar. Á gmnd- velli þessarar túlkunar tel ég að Jóhann hafi verið frumherji existensíal- isma og módernisma í íslenskri Ijóðagerð. Ef borin eru saman æskukvæðið Vceri ég aðeins einn af þessum fáu og Sorg9, sjást glögglega tvenns konar gjörólíkir hugmyndaheimar. Fyrra Ijóð- ið sýnir visst jafnvægi, bæði í huga skáldsins og sambandi þess við um- hverfið. Það horfir á heiminn eins og óskrifað blað sem verkefni þess er að fylla út. Tilvistin er tilgangsrík og býður upp á takmarkalausa mögu- 325
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.