Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.10.1979, Page 79

Tímarit Máls og menningar - 01.10.1979, Page 79
Jóhann Stgurjónsson og módernisminn munn: „Ég fór að hugsa um skýin, þessi léttúðarinnar börn, sem gera áhlaup á himinhvolfið án þess að hafa hugboð um, hversu tilgangslaust það er.“8 Eins og síðar verður greint frá þá gengur þessi táknræna lýsing aftur í mörgum Ijóða skáldsins. Módernismi er hugtak sem hefur verið skýrt á marga vegu og verður það ekki rakið hér. Þess í stað mun ég leitast við að skýra nokkur hug- myndaleg einkenni þeirrar tegundar af módernisma, sem ég tel að komi fram hjá Jóhanni Sigurjónssyni. Að mínum dómi er meginstraumur módernismans bókmenntaleg hlið- stæða þess existensíalisma sem upptök sín á í fyrirbærafræði Husserls. Þetta kemur fyrst og fremst fram í hliðstæðu uppgjöri við kreddur um „yfir- náttúrulega“ merkingu lífsins og „tilgangseðli“ tilverunnar. Á sama hátt og existensíalisminn hafnar módernisminn alhæfðum siðferðisgildum sem og yfirskilvitlegum skýringum á tengslum manns og heims. Verufræðileg eða tilvistarleg vandamál taka sess hinna siðferðilegu vangaveltna. Líf og dauði verða áleitnari viðfangsefni en Gott og Illt. Ný-rómantíkin gekk út frá hugmyndakerfi um einingu vitundar og veruleika. I yfirskilvitlegu samræmi anda og efnis sá hún neista guðdómsins. Nýrómantísku skáldin átm sér þann draum æðstan að komast yfir þennan neista og sameinast Almættinu. Hinn existensíalski módernismi hafnaði þessari dulúð. Hugmyndafræðingar hans benm á að maðurinn er vera sem sífellt leitast við að yfirstíga takmarkanir sínar og verða Alvaldur veru- leikans. Sú viðleitni mætir ávallt ókleifum múr og fyrr eða síðar verður draumhuginn að horfast í augu við óhjákvæmilegan ósigur sinn. Þetta á við um þróun Jóhanns Sigurjónssonar. Eftir að ofurmennisórarnir bíða skipbrot taka verk hans að snúast um magnleysi mannsins í tilvemnni og merkingarleysið sem vitundin um dauðann hefur í för með sér. Síðari kvæði Jóhanns fjalla um lirun hins ný-rómantíska draums, og í framhaldi af því um eðli lífsins og hlutverk mannsins. Hann flettir ofan af lífslygi og tálvonum og rýnir merkingu eða merkingarleysi tilvistarinnar. Á gmnd- velli þessarar túlkunar tel ég að Jóhann hafi verið frumherji existensíal- isma og módernisma í íslenskri Ijóðagerð. Ef borin eru saman æskukvæðið Vceri ég aðeins einn af þessum fáu og Sorg9, sjást glögglega tvenns konar gjörólíkir hugmyndaheimar. Fyrra Ijóð- ið sýnir visst jafnvægi, bæði í huga skáldsins og sambandi þess við um- hverfið. Það horfir á heiminn eins og óskrifað blað sem verkefni þess er að fylla út. Tilvistin er tilgangsrík og býður upp á takmarkalausa mögu- 325
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.