Tímarit Máls og menningar - 01.07.1980, Blaðsíða 72

Tímarit Máls og menningar
Það er því ljóst að sú þjóðfélagsgagnrýni sem nú birtist í baráttutextum
farandverkafólks á sér ákveðna fyrirrennara og samsvörun í bókmenntum um-
liðinna ára.
Verkalýðssöngvar hafa fylgt alþjóðlegri verkalýðsbaráttu frá upphafi vega.
Þeir hafa gegnt hlutverki áróðursmiðils í tengslum við faglega og pólitíska
baráttu verkalýðsstéttarinnar og þróun þeirra endurspeglar sögu verkalýðs-
stéttarinnar. Textar þessir eru yfirleitt á einföldu og auðskildu máli, sem ekki
þarfnast sérstakrar túlkunar, enda höfðað beint til ákveðinnar félagslegrar
reynslu. Lítið er um flókið táknmál eða notkun myndgervinga, enda setja
höfundarnir sér fremur siðferðileg en fagurfræðileg markmið. Hlutverk verka-
lýðssöngva hefur verið tvíþætt: I fyrsta lagi eru þeir baráttutæki. í þeim sýnir
verkafólkið fram á óréttlát lifsskilyrði sín og setur fram kröfur. I öðru lagi
styrkja þeir hreyfinguna með því að hvetja til sarristöðu. Fjöldasöngur undir-
strikar oft samhygðina enn frekar. Á sjöunda áratugnum tengjast klassískir
verkalýðssöngvar andófstónlist æskuuppreisnarinnar og rokk og blústónlist-
inni. Sú baráttutónlist sem til verður úr þessu samkrulli endurspeglar þá auknu
pólitísku vitund, sem að einhverju leyti má rekja til andófsins gegn Víetnam-
stríðinu og stúdentauppreisnanna 1968. Hér á landi gegnir Megas lykilhlutverki
í þróun andófstónlistar. Hann tengdi sprengikraft rokktónlistarinnar róttæku
hugmyndafræðilegu andófi, sem afhjúpaði samtíðina á nýjan hátt. Enda eru
áhrif hans á síðari söngvasmiði ótvíræð og felast ekki bara í nýjum tjáningar-
leiðum heldur líka í sjálfri textagerðinni, svo sem afstöðunni til tungumálsins,
nýjum yrkisefnum og nýjum sjónarhól.
Þeir verkalýðssöngvar sem hér verða teknir til umræðu tilheyra baráttu
farandverkafólks fyrir bættum kjörum sínum, sem hófst á skipulagðan hátt
sumarið 1979. Barátta þessi hefur dregið talsvert af kveðskap fram í dagsljósið
sem með einum eða öðrum hætti tengist málefnum farandverkafólks, auk þess
sem höfundarnir eru úr röðum þess. Þetta eru allt söngtextar og það ber
auðvitað að hafa í huga að þeim er ekki ætlað að standa sjálfstætt sem ljóð á
prenti. Obbinn af þessum söngvum hefur verið notaður markvisst sem liður í
baráttu farandverkafólks. Þeir hafa verið fluttir á samkomum og fundum, þar
sem baráttuhópurinn hefur kynnt kröfur sínar víða um land.
Textarnir eru sprottnir upp úr rótleysi verbúðalífsins og þeir tjá á auðskildan
og einfaldan hátt sameiginlega reynslu farandverkafólks um allt land. Þeir leiða
okkur fyrir sjónir mikilvægi þess að athuga hver tjáir reynslu hvers og af hverju.
Hér verður hinn ljóðræni texti oft svið þjóðfélagslegra átaka, þar sem andstæðir
hagsmunir eru leiddir í ljós og uppgötvun á aðstæðum sem hægt er að breyta
194