Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.07.1980, Blaðsíða 101

Tímarit Máls og menningar - 01.07.1980, Blaðsíða 101
,,Von um virðingu fyrir sjálfum mer11 höfundar sem horfðu á hana í nokkurri fjarlægð pólitísks velvilja eða töluðu við hana sem gestir. Einnig hún fær orð í eyra fyrir að vera haldin einhverju tryllingsæði og alvöruleysi, skemmtanafysn, óstýrlátum fýsnum og allrahanda menningarleysi. (Þessi samantekt er byggð á orðfæri opna bréfsins, Mistur, 58—79). Dagbjartur viðurkennir að fólkið sé að visu fórnarlamb aðstæðna eins og það heitir: „engin andleg verðmæti ná að þrífast í þessu pestarlofti og það eru síldar- kóngarnir og braskararnir og þeirra fýlgifiskar sem hafa komið þessu afkáralega sniði á bæinn“ (70). En hvað sem þessum fýrirvara líður eru Dagbjartur og höfundur hans alls ekki á þeim buxum að sýkna neinn, skjóta neinum undan ábyrgð. Þessi „sjálfsgagn- rýni alþýðusinna“ kann að hljóma eins og Theódór hafi að sumu leyti séð ákveðna þróun fýrir i þróun „lífskjarakapphlaups" svonefnds. En það er samt alls ekki víst. Reiðilestur hans er almenns og siðferðilegs eðlis og einkennist kannski fyrst og fremst af ótta sveitamannsins við annarlega lífshætti, við breytingar sem hann skilur ekki lengur. Utkoman verður í senn sú, að þjóðin er öll fallin í synd, og að framfarir eru yfir höfuð vafasamar. Dagbjartur segir í uppgjöri sínu við samtíðina: „Við getum náttúrlega ekki lokað augunum fýrir þessu sem kallað er tækni, þessum svokölluðu framförum á sjó og landi, og okkur hefur verið þetta lifsnauðsyn að breyta til, þar sem þjóðin hefur átt við ytri hörmungar að striða öld eftir öld .. . Við byggjum skip og hús, leggjum vegi og byggjum brýr, görgum þindarlaust í síma og etum og drekkum eins og á dögum Nóa. Nú er það rannsóknarefni mannfræðinga, kynfræðinga og sálfræðinga og ég veit ekki hvað margra fræðinga, hvort innræti mannskepnunnar hafi nokkuð batnað með öllum þessum hraða og ytri lífsþægindum, sem sóst er eftir með því djöfullega æði, sem fýlgir menningunni, en nái einstaklingurinn því ekki með bættum lífsskilyrðum að hækka, stíga og verða að meiri og betri manni, — er þá ekki unnið fýrir gíg“ (Mistur, 61). Þessi viðhorf hafa við nýjar aðstæður reynst furðu lífseig eins og menn vita. En Theódóri duga þau satt að segja fremur skammt i skáldsögunni. Hið siðferðilega kapp Dagbjarts, staðgengils hans, fær nefnilega stundum skrýtna útrás, og verður minna úr en efni virtust standa til. Til dæmis að taka ætlar Dagbjartur að leika refsiengil á Siglufirði, hegna illum síldarkóng og braskara sem hafði keypt stúlkuvesaling fýrir ónýtan þýskan markaseðil, smitað hana af lekanda og barnað hana og gengur hún í sjóinn í örvæntingu sinni, eftir að hafa gert Dagbjart að trúnaðarmanni sínum. En 223
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.