Tímarit Máls og menningar - 01.07.1980, Side 91

,,Von um virðingu fyrir sjálfum mér"
Jafnaðu brauði þínu. Láttu af illu og lærðu gott að gera.
Þú, sem átt bifreiðar í hundraðatali, organdi og hvæsandi fram á rauða nótt,
fullar með vændiskonur og siðlausan slæpingjalýð!
O! Guð! Láttu hina saklausu ekki gjalda þessara synda — þá sem hungrar og
þyrstir eftir réttlætinu“ (Mistur, 21).
Ef ekki væru bakteríur og hvæsandi bifreiðar gætu menn freistast til að halda
að spámaðurinn Jeremia eða þá Jesaja hefðu farið borgavillt.
Með öðrum orðum: Þegar Theódór Friðriksson hristir í skáldsögum sínum af
sér beisli sjálfsagans og fornsöguhefðarinnar skortir hann mjög úrræði í glimu
við nýfengið frelsi. En hann eltir að sönnu ekki út í æsar eldhúsreyfarann og
Bibliuna. Þrátt fyrir allt týnir Theódór ekki þvi jarðsambandi, sem gerir ýmsar
samlíkingar hans býsna nákomnar erfiðismanni. Ástarsorg er kannski lýst svo að
„honum fannst eins og stór nagli standa gegnum hjartað“ (Útlagar, 92). Þetta
jarðsamband er líka tengt því, að fólk hans er af sama erfiðismannakyni og hann
sjálfur. Hjónaleysi hans geta notið helgrar sælustundar í yndislegri lautu, en
bæði höfundur og persónur hans vita, að vandamál hversdagsleikans eru aldrei
langt undan. Þvi getur frásögnin stundum tekið undir sig dálítið óvenjuleg
stökk eins og þetta hér:
„Var ekki jörðin helg og hrein, þar sem þau hvíldu i mjúku grasi í yndis-
legum bolla, þar sem fullt var af sumarfiðrildum? — En hvað þessar svifléttu
verur gátu orðið nærgöngular, þær voru vottur að ást þeirra á þessari helgu
stund.
Ekkert var því til fyrirstöðu, að þau gæfu sig hvort öðru á vald með þeirri
hrifningu, sem elskendum er gefin. Miklar framtíðarvonir fylltu hug þeirra
beggja.
Mikið ljómandi var landið fallegt þarna i kringum Heiðarkot á sumrin.
Grasið óþrjótandi. Þar mætti hafa miklu fleiri skepnur, ef fleiri hendur væru til
þess að vinna að heyskapnum og Steini Gríms stakk upp á því, svona lauslega, að
það myndi vera hægðarleikur að hafa þar tvær kýr í fjósi, með því að færa túnið
ofurlítið út og slétta nokkrar þúfur, þrjú hross og að minnsta kosti 100 fjár og
búlegt væri það, að geta fært þar frá 50—60 ám á sumrin“ .. . og svo framvegis
heil síða í viðbót af búskaparáætlunum (Rósa ísíldinni, 137).
Það væri eftir því sem seinna verður sagt um skáldskapinn sem uppbót á líf
höfundar, að líta svo á að elskendurnir í þessari sögu, Rósa ísíldinni, hafi haft til
að bera einmitt þá „fyrirhyggju“ sem Theódór og unnusta hans áttu ekki þegar
þau áðu á Leirdalsheiði forðum daga.
213