Tímarit Máls og menningar - 01.02.1983, Blaðsíða 21

Andsttebingar í öryggisleit
spurningu. Ógnarfriður kjarnorkusprengjunnar er ekki friður að biblíu-
legum skilningi vegna þess að undir hvolfþaki hennar eru skilyrðin fyrir
hamingju mannsins skert með ótrúlega margvíslegum hætti.
Atómfriðurinn er afkvæmi þeirra hernaðar- og vígbúnaðarfræða, sem í
gildi hafa verið frá miðri þessari öld. Hér verða þau ekki rakin, meginatriði
þeirra ættu að vera þorra manna kunn, a.m.k. að nafninu til: ógnarjafnvægi,
fæling með gereyðingarvopnum, hótun um gereyðingu, óttinn við
gereyðingu á báða bóga. Astæða þessarar gagnkvæmu grimmdar er sögð
vera löngun beggja risaveldanna til þess að leggja undir sig heiminn.
Tortryggni, ótti og hatur hafa plægt jarðveginn. Agreiningur tveggja
risavelda, sem þó hafa sýnt, að þau gátu staðið saman gegn sameiginlegum
óvini á tímum seinni heimsstyrjaldarinnar. Bandaríkjamenn hafa borið gæfu
til þess að sættast við stærsta kommúnistaríki heims, Kína; voru rætur hins
hugmyndafræðilega ágreinings ekki dýpri? Það er von menn spyrji, hvort
hatrið sem ríkir milli risaveldanna og hinna stóru hernaðarbandalaga sé enn
í fullu gildi. Er það í raun og veru ástæða vígbúnaðarins, er óvináttan í raun
og veru svo djúprætt, að þörf sé á því gífurlega vopnamagni sem til er — og
að öllum brögðum sé beitt til að auka það magn?
Menn spyrja í fullri einlægni, hvort vígbúnaðurinn hafi ekki orðið til þess
að festa óvináttuna í sessi og næra hatur og tortryggni með nýjum grýlum.
Vígbúnaðurinn er fyrir löngu orðinn sérstakt vandamál, hvað sem öllum
hugmyndafræðilegum ágreiningi líður — sá ágreiningur lítur oft út fyrir að
koma eftir á sem réttlæting á hinum svimandi upphæðum sem sópað er frá
sveltandi fólki í óseðjandi hít vígbúnaðarins.
Oryggi og vígbúnadur
Tilgangur með vígbúnaði og vopnum er fyrst og fremst sá — eða ætti að vera
— að tryggja öryggi þjóða. En langt er síðan menn voru sammála um, að
aðeins brot þeirra vopna, sem til eru, gætu nokkru sinni komið „að gagni“ í
styrjöld. Svo gífurlegt er magnið. Nú eru menn löngu hættir að spyrja um,
hvað sé nóg vopnamagn, þess í stað er miðað við það magn, sem hinn
aðilinn hefur eða líklegt er að hann komi til með að hafa eftir nokkur ár.
Slíkt markmið, sem þokast sífellt undan, verður aldrei skilgreint endanlega.
Meðan viðmiðunin er af þessu tagi heldur vígbúnaðurinn endalaust áfram.
Spurningar um ástæður aukins vígbúnaðar hafa því orðið æ áleitnari upp
á síðkastið. Hvers vegna er unnt, jafnvel í lýðræðisríkjum, að viðhalda slíkri
þróun? Sem fyrr segir er vígbúnaður réttlættur með því að draga upp
grýlumyndir af óvininum. Með því að viðhalda tortryggni í hans garð,
vanþekkingu, hatri og fordómum er unnt að halda vopnaverksmiðjum
11