Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1984, Side 35

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1984, Side 35
Nútímaskáldskapur í lausu máli sjónarmiði einhverrar meginhugsunar, um leið og beitt er samblandi af nýjustu og elstu rittækni í senn. Hægt er að geta sér til um að þetta sé undirstaða og leyndarmál sérhvers skáldskapar, frumlegrar hugsunar og uppfinninganna eða hugvitsins. Efnisval bókanna varð margbrotnara en áður, skáldin leituðu að ólíkum sögusviðum, ekki aðeins innan stétta og einstaklinga heldur gerðust sög- urnar á hinum ólíklegustu stöðum. I þeim var að finna allt, frá rómantík afdalanna til rómantískra viðhorfa til fátæktar í öreigahverfum borganna: öreigarnir voru jafn ágætir og fjárhirðar í sakleysi sínu. Af þessum sökum gerðust sögurnar fremur í viðhorfum skáldanna en beinlínis á sögusviðinu, sem þau þekktu oft ekki af reynslu. Bókmenntirnar voru og eru enn í höndum hinna upplýstu stétta en ekki hinna sem hafa öðlast fremur lífsreynslu en fræðslu, þeirra sem eiga allt undir handvitinu. Smám saman fór líka málið, hið opinbera tungumál skriftlærðra að breyt- ast. Hegðun tungunnar og notagildi fremur en geymsluþol benti til þess að innan tíðar yrði hún sem slík höfuðpersóna verkanna. Persónurnar voru nú ekki aðeins margbrotnar í hugsun heldur líka í tali. Fjölbreytnin var upp- reisn gegn hinum ríku andstæðum í einfaldri náttúruraunsæisgerð persón- anna í bókmenntum 19. aldar. Hnökrar á máli ruddu sér til rúms. Þeir voru sem fegurðarblettir á fríðu andliti, hluti af stílnum og málheiminum: persónur, atburðir og tungan voru færð út úr hinu sígilda landslagi fagur- bókmennta og sagnahefðar. I hinu sígilda landslagi hafði gjarna farið saman, í hugarflugi skáldsins, óveður í náttúrunni og óveður í huga söguhetjunnar. Ef hún þjáist, sem var ríkur þáttur í hetjuandanum, þá heyrði náttúran það og sendi þrumur og eldingar niður að iðrum jarðar. En nú fengu persónurnar sína eigin sál, óðar en skáldin leyfðu þeim að lifa í hversdagslegu umhverfi. Við aukið frelsi varð manneskjan ein að sjálfsögðu, slitin frá landslaginu sem hafði beislað hana áður með „anda“ sínum. Hinn frjálsi einmana maður fór að beisla náttúruna í anda iðnbyltingarinnar. I mesta lagi missti persónan bolla og brotin líktust sálinni eða brothljóðið vakti minningar, tíðum sárar, en það hlupu ekki flóð í ár og vötn. Oðar en manneskjan greindist frá náttúrunni glataði hún guði og byrjaði að reyna að komast í „persónulega snertingu“ við aðra. Jafn skjótt og guð hvarf úr himnunum birtust jafnokar hans í dýrðarlöndum á jörðinni. Maðurinn er ekki enn orðinn almennskur. Og við það heygarðshorn hafa bókmenntirnar verið á þessari öld. Þó er farið að sjá fyrir næsta heygarðs- horn á næstu öld: manninn í sinni almennsku mynd sem fyrirbrigði efnisins án upphafs og endis. Sjóndeildarhringur listamannsins víkkaði við framrás hinna fjölmörgu 505
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.