Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.02.1985, Side 22

Tímarit Máls og menningar - 01.02.1985, Side 22
Tímarit Máls og menningar að hann hafi treyst sér of vel, ætlað sjálfan sig öruggari bardagamann en hann var í raun og veru. Hann gerist sekur um ofdirfsku. Slíkt er einnig ofmetnaður.“17 III. Ef við kjósum að einfalda þennan ágreining til að létta okkur að hugsa um hann, þá held ég að við getum séð í honum tvenns konar andstæður. Annars vegar greinir menn á um orsakirnar til gerða sögupersóna, hvort þar ráði örlög eða frjáls vilji Hins vegar greinir menn á um mat á gerðum manna. Þar skilur á milli hvort menn leggja hátt mat á dyggðir eins og hetjuskap | í líúllæti stolt I \ virdingu fyrir lífi Nú hygg ég að finna megi vissan skyldleika með trú á örlög og háu mati á hetjuskap annars vegar, sömuleiðis með trú á frjálsan vilja og mætum á lítillæti. „Það er undarlegt, en engu síður margsannað af reynslunni, að trú á óumflýjanleg örlög deyfir ekki kjark manna, heldur stælir hann“, segir Sigurður Nordal.18 Ég hefði raunar tilhneigingu til að snúa þessu við, finnast sambandið milli örlagatrúar og hetjuskapar rökrétt en efast um að þess gæti mjög verulega í reyndinni. Ennfremur má líklega finna góð rök til þess að kenna hugtökin sem ég hef skipað til vinstri við heiðni en þau til hægri við kristni. Hér á landi er venjan að nota Eddukvæði til að rökstyðja þetta. Því ætla ég til tilbreytingar að benda á vitnisburð sem Peter Hallberg hefur notað. I Vitrunum heilagrar Birgittu hinnar sænsku segir frá því að hún gisti nótt eina á bæ og heyrði þar rödd sem sagði henni að heimafólk dýrkaði einhvers konar afguði og sækti ekki kirkju. Síðan tók röddin að segja Birgittu hvernig hún ætti að leiða þetta fólk á rétta braut, meðal annars átti hún að segja því að það væri ekki gæfan sem stýrði hlutunum heldur guð.19 Hér er skýr samtímaheimild frá miðri 14. öld um að þá tengdu Svíar örlagatrú við dýrkun annarra guða, það hefur verið litið á hana sem leif úr heiðni. Eg ætla annars ekki að dveljast frekar við trúarbrögð hér, enda er ég ekki sérstaklega að leita að niðurstöðu um hvort hugmyndir Islendingasagna eru heiðnar eða kristnar að ætt. Spurningin er hér einkum: Er hetjuskapur dáður eða fordæmdur í Islendingasögum? Er lesendum sagnanna ætlað að dást að fólki sem neitar að láta auðmýkja sig og flýja ofurefli? Eða standa gerðir þessa fólks í sögunum sem víti til varnaðar? Hér er vissulega erfitt að finna rök fyrir pottþéttum úrskurði. Alþekkt og 12
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.