Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.02.1985, Qupperneq 93

Tímarit Máls og menningar - 01.02.1985, Qupperneq 93
Gltepur og refsing Þetta er sálfræðileg skýrsla um glæp og gerist á þessu ári. Ungur maður úr smáborgarastétt, sem hefur verið vikið úr háskóla, lifir í mikilli fátækt og fyrir sakir léttúðar og reikulla skoðana hefur hann látið undan nokkrum undarlegum og „ófullgerðum“ hugmyndum sem berast um í loftinu og hann ákveður að komast í einu stökki út úr afleitri stöðu sinni. Hann ákveður að drepa kerlingu eina, ekkju eftir skrifara, sem lánar peninga með okurvöxtum. Kcrlingin er heimsk, heyrnarlaus, sjúk, ágjörn og þrælar út yngri systur sinni sem er vinnukona hjá henni. „Hún er gagnslaus", „til hvers lifir hún“, „er hún nokkurri sál gagnleg?“ osfrv. — þessar spurningar villa um fyrir unga manninum. Hann ákveður að myrða hana og ræna til að gera hamingjusama móður sína, sem býr úti á landi, og bjarga systur sinni undan girndarásókn óðalsbónda eins sem hún er í vist hjá, til að ljúka námi, halda til útlanda og vera upp frá því heiðarlegur og skapstyrkur maður við uppfyllingu „mannúðarskyldu sinnar gagnvart mannkyninu". Og með því vill hann „bæta fyrir glæpinn" ef þá er ástæða til að kalla glæp það sem hann hefur gert heyrnarlausri, heimskri, illri og veikri kerlingu, sem veit ekki sjálf til hvers hún lifir á jörðunni og mundi kannski verða sjálfdauð eftir mánuð eða svo. Dostoévskí lýsir því svo, hvernig unga manninum tekst að framkvæma glæpinn fljótt og vel og næstum því mánuður líður og enginn grunur hefur fallið á hann: En óleysanlegar spurningar rísa upp gegn morðingjanum, tilfinningar sem hann hafði áður ekki hugboð um þjaka hjarta hans óboðnar. Sannleikur guðs, lögmál jarðlífsins sigra, og svo fer að hann neydist sjálfur til að gefa sig fram. Hann er neyddur til þess til þess að komast aftur til manna þó svo hann farist í þrælkunarbúð- um, sú tilfinning að vera slitinn frá mannfólkinu, sem hann fann fyrir strax og hann hafði framið glæpinn, hefur orðið honum óbærileg kvöl. Lögmál sannleikans og mannlegt eðli hafa sigrað, þau drápu sannfæringu hans, jafnvel án þess að hann snerist til andófs. Glæpamaðurinn ákveður sjálfur að taka á sig þjáningu til að afplána verknað sinn. Að lokum bætir Dostoévskí við athyglisverðum athugasemdum í þá veru, að hann sé ekki að spinna neitt upp, það efni sem hann hefur valið sér eigi sér djúpar rætur í samtíðinni. Hann svarar fyrirfram ásökunum um ýkjur og öfgar með tilvísun í síðustu fréttir — og því má skjóta hér inn, að rannsóknir á samtíð skáldsögunnar, ekki síst á ýmsum glæpamálum, taka undir við rithöfundinn sjálfan í þessu efni: Nokkur dæmi sem orðið hafa upp á síðkastið hafa sannfært mig um að söguefni mitt er alls ekki sérviskulegt né heldur það að morðinginn er þroskaður vel og hefur jafnvel góðar tilhneigingar. I fyrra heyrði ég í Moskvu um stúdent sem rekinn var úr háskólanum eftir málið fræga þar; hann ákvað að ræna póstinn og myrða póstmann. I blöðum okkar má finna mörg merki um óvenjulega ringulreið hugmynda, sem ýtir 83
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.