Tímarit Máls og menningar - 01.04.1989, Blaðsíða 91

Hugleiðingar u.m horfna hókmenntagrein
fram gamansagnaminni, en hún skýrði ekki frá því hvaðan þau væru runn-
in, tengdi þau ekki beint við söguna af „Krossfesta prestinum" (Le Prestre
crucifie) sem er ein kunnasta saga bókmenntagreinarinnar.29
Sagan af Krossfesta prestinum segir frá því að eiginkona myndskera
nokkurs á vingott við sóknarprestinn og hefur eiginmaðurinn þann starfa
að telgja róðukrossa. I Sigurðar sögu turnara er ekki þessi sami þríhyrning-
ur.30 Sigurður, sem nefnist öðru nafni Asmundur, flekar konungsdóttur
eina. Hann kemst inn í ókleift turnherbergi og svífur að rekkju prins-
essunnar, en þar uppi yfir stóð einn „róðukross stór klæddur með pell“
(Sigurðar saga turnara, 212). Gegnum ráðgjafa sinn kemst konungur að því
að Sigurður dvelst í turnherberginu og vill taka hann þar fastan en kóngs-
dóttir felur hann fyrst í stól nokkrum sem er holur innan. I annað sinn
kemur konungsdóttur honum fyrir undir rúmi sínu:
„Þú sér eitt lykkjujárn hér hjá mér, kipptu því út og muntu þar undir sæng-
inni finna þér hentugt fylgsni að leynast í meðan þeir leita“ (tilv. rit, 225).
I þriðja skipti þegar von er á kóngi og hirðmönnum hans segir prinsessan:
„Nú skal meir treysta upp á guðlegan kraft en okkra tilgjörð, og skaltu nú
skjótlega stíga upp úr sænginni á þann stall er frammi er fyrir krossinum og
skaltu rétta frá þér hendur og fætur og standa jafnhátt róðunni" (tilv. rit,
227).
I frönsku sögunni grunar eiginmanninn að konan sé ótrú sér og hyggst
standa hana að verki. Þegar hann kemur hjúunum að óvörum í vinnustofu
sinni, læst presturinn vera róðukross. Myndskerinn sér það á augabragði,
grípur hníf og þykist ætla að telgja til og laga mittislinda róðunnar en
meiðir um leið með því prestinn er stekkur allsnakinn og geltur út um
gluggann ofan í kerald sem fjórir menn bera framhjá í sömu svipan. Þannig
sigrar eiginmaðurinn eljarann í hinni frönsku sögu. Þar birtist einnig glöggt
sú fyrirlitning á klerkastéttinni sem einkennir bókmenntagreinina.
Að sjálfsögðu mætti skýra líkindin á þá leið að sömu minni væru notuð;
þetta væru flökkumótíf sem þyrftu ekki að eiga upphaf sitt í frönskum
fabliaux. En ég hygg að síðasta atriðið í Sigurðar sögu turnara skeri úr um
að saga svipuð frönsku spottsögunni hljóti að hafa þekkst. Um leið vaknar
sú spurning hvernig á því standi að viðhorf til kvenna og klerka hafa mild-
ast svo mjög.
Fyrsta útgáfa af Bósa sögu og Herrauðs kom út 1666 í Uppsölum og sá
Olaus Verelius um hana, önnur útgáfa í Kaupmannahöfn 1830, en fræðileg
217