Tímarit Máls og menningar - 01.04.1989, Blaðsíða 136

Tímarit Máls og menningar
lega. Hann leitar lengra aftur og kemst
að þeirri niðurstöðu að það hafi ekki
verið af neinni köllun að hann hóf nám
í guðfræði, heldur til „að krækja í sæmi-
legar einkunnir, án óbærilegrar fyrir-
hafnar“ (49). Hann rekur mistök sín til
reynsluleysis, hann hafi verið fullur af
óöryggi í kynferðismálum sem hafi
valdið því að hann gekk með alls kyns
óra um að kona sín elskaði sig ekki.
Þetta óöryggi hafi tengdafaðir hans not-
fært sér. Eftir þetta minnka tengsl hans
við dóttur sína, hún glutrar niður ís-
lenskunni og samband hans við fóstur-
jörðina rofnar: „Mér fannst sem ég
stæði einsamall í ókunnugri veröld:
engar vörður til að vísa mér leiðina,
engin teikn á himni.“ (51).
Fyrsta þætti bókarinnar lýkur með
því að hann hefur lokið doktorsprófi í
heimspeki og tilkynnir konu sinni að
hann ætli að taka tilboði föður hennar
um starf hjá „Fyrirtækinu". Eiginkonan
bregst illa við því en hann situr við sinn
keip. Þau festast „í þægindum og mjúk-
lífi“ (52). En eftir á reynir hann þó að
sannfæra sig um að varnaðarorð hennar
hafi ekki verið mælt af heilindum:
„. . . hún hafði ávallt viljað vefja mig
inn í þetta fánýta og hlaupkennda bílífi,
sem hún var alin upp við og mun aldrei
geta kastað frá sér.“ (52).
Það er eftirtektarvert að Kóbajashi,
hátt settur maður í Fyrirtækinu, grípur
líka til bókmennta og lista þegar hann
útskýrir eðli nýja starfsins fyrir Friðrik
og Valdimar samstarfsmanni hans.
Hann líkir iðnaðarnjósnum Fyrirtækis-
ins við það þegar listmálarar læra af
kollegum sínum. Og Gandí, Indverjinn
sem verður þeim félögum innan handar
við njósnirnar, er fyrrverandi doktor í
bókmenntum. Blekkingar bókmennt-
anna verða skóli í vélabrögðum verald-
arinnar.
I þriðja þætti bókarinnar hefur eymd
Friðriks enn aukist. Hann virðist hafa
brennt allar brýr að baki sér. Hann hef-
ur viðbjóð á konu sinni og fjölskyldu
hennar, starfi sínu og Fyrirtækinu. Það
verður úr að hann telur Valdimar vin
sinn á að koma með sér til Islands í
nokkra daga. Kaflinn um það er þeir
fara til veiða í Þingvallavatni er einn sá
áhrifamesti í bókinni. Uti á Þingvalla-
vatni nær tómleikakennd Friðriks há-
marki:
„Eg fann þyngsli á herðum mér,
þyngsli tómleikans. Hann seig á herðar
mér og þrýsti mér niður, þögnin fyllti
eyrun og skuggarnir settust í kringum
mig. Sólin var langt í burtu, langt fyrir
ofan mig, og ég var depill í litlum hólma
í bláu vatni með þyngsli heimsins á
herðunum, tómleika heimsins. Ég varð
að komast burt.“ (150).
I þessum kafla verður Friðrik fyrst
brjóstumkennanlegur. Hér nær örvænt-
ing hans hámarki. Hann gerir sér ljóst
að hann er „útlendingur, ókunnugur
maður, gestur. Alls staðar.“ (152).
Þriðja þætti lýkur er hann grætur sáran
á leiði foreldra sinna í gamla kirkjugarð-
inum við Suðurgötu.
Þegar Krists var freistað í annað sinn
tók djöfullinn hann með sér í borgina
helgu og setti hann upp á burst must-
erisins og sagði til hans: „Ef þú ert
Guðs sonur, fleyg þér hér ofan því að
skrifað er að hann mun bjóða sínum
englum um þig, að á höndum bæri þeir
þig svo að þú steyttir eigi fót þinn við
steini.“ (Matt. 4, 5-6). Með því að hefja
störf hjá Fyrirtækinu fellur Friðrik fyrir
þessari freistingu. I starfi sínu er hann í
sífelldum flugferðum, hann flýgur
262