Tímarit Máls og menningar - 01.04.1989, Blaðsíða 23

Adrepur
upp sakirnar við einhverja móðurmálskennara, sem þeir höfðu í menntaskóla
eða ennþá neðri skólastigum. . (125)! Við eigum þó komplexana a.m.k. sam-
eiginlega með ágætum hópi fræðimanna, Grími M. Helgasyni, Jónasi Kristj-
ánssyni, Olafi Briem, Ólafi Halldórssyni og Vésteini Ólasyni, svo nokkrir séu
nefndir, sem allir hafa gefið út fornrit með nútímastafsetningu.
Annars er harla merkilegt að lesa skrif EMJ um rithátt fornra bóka. Stundum
er rétt eins og hann taki upp þráðinn þar sem andstæðingar útgáfu Halldórs
Laxness á nokkrum fornsögum létu hann falla á fimmta áratugnum. En ýmis
meginatriði sem fram komu í deilunni um útgáfur Halldórs, atriði sem við
héldum að flestum væru ljós, virðast hafa farið fram hjá EMJ og því er vert að
rifja þau hér upp.
Meginröksemd Halldórs Laxness og stuðningsmanna hans fyrir því að gefa
ætti út fornsögurnar á nútímastafsetningu var sú að þannig fengju almennir les-
endur frekast tilfinningu fyrir þeim sem lifandi skáldskap á lifandi máli. Þessi
rök hafa verið ráðandi í Iestrar- og skólaútgáfum undanfarna tvo áratugi eða
svo. Enda þótt EMJ sé þeirrar skoðunar að þeir menn sem telja samræmda staf-
setningu forna fráhrindandi eða „flókna“ og „undarlega" svo að notuð séu
hans eigin orð, eigi ekki annað skilið en „að fá framan í sig háðslega hláturs-
gusu“ (125) hafa fáir fræðimenn góðu heilli verið á sama máli. Ymsir þeirra hafa
meira að segja talið að allir lesendur, jafnt fræðingar sem aðrir, nytu fornbók-
menntanna á annan veg í lestrarútgáfum en vísindaútgáfum. Þannig segir Krist-
inn E. Andrésson t.d. í ritdómi um Laxdælu Halldórs 1941:
Eg hefði aldrei trúað að þessar tiltölulega lítilvægu breytingar á útgáfuform-
inu, (. . .) gætu gert söguna svo margfalt aðgengilegri. En því verður ekki á
móti borið, að jafnvel þótt maður sé þaulæfður að lesa sögurnar í eldri bún-
ingnum og hafi ekki fundið til þess, að hann truflaði mann neitt við lestur-
inn, þá færist manni sagan á þennan hátt miklu nær, það er eins og brotinn
niður veggur, sem þrátt fyrir allt hefur byrgt fyrir okkur óhindraða útsýn yf-
ir landslag sögunnar og fegurðareinkenni þess. (Laxdæla saga. Tímarit Mdls
og menningar, (3) 1941, 297)
Halldór Laxness var sjálfur í hópi þeirra manna sem vildu ekki aðeins sam-
ræmda stafsetningu forna feiga í lestrarútgáfum heldur hafa efast um fræðilegt
gildi þess að samræma með sérstökum hætti rithátt fornritanna. Hann segir
m.a.
Bókmentir vorar fornar voru ekki skrifaðar með neinni sérstakri stafsetn-
íngu, algildar reglur í því efni eru tiltölulega nýar hjá okkur, og eru fyrst og
fremst settar til hagræðis við skólakenslu. Menn stafsettu áður mjög misjafnt
og hver eftir sínu höfði, oft án þess að hirða um samræmi, sami maður skrif-
aði sama orðið á ýmsan hátt. (. . .) Einginn spyr leingur á vorum dögum
hvort nítjándualdarsamræmíng þrettándualdarritháttar hafi betur tekist hjá
149