Tímarit Máls og menningar - 01.12.1993, Síða 42

fimmtíu og fimm ár, þá komumst við að
eftirfarandi: Á þessu stutta tímabili í sög-
unni er sífellt verið að færa eignir og verð-
mæti milli manna, með ýmsum aðferðum
eignaupptöku og eignaafhendingar, allt eft-
ir því hvers konar stjóm var við völd. Þegar
þýskir nasistar voru búnir að leggja
Tékkóslóvakíu undir sig vom allar eigur
gyðinga fyrst gerðar upptækar og síðan
eignir allra þeirra sem taldir vom andstæð-
ingar Þriðja ríkisins. Eftir stríðið voru það
eignir samstarfsmanna Þjóðverja og að-
fluttra Þjóðverja sem vom gerðar upptækar,
en líka eignir kapítalista, jarðeigenda, að-
alsmanna, kirkjunnar, bænda, fjármagns-
eigenda og iðnaðarmanna. Þær lentu í
höndum Ríkisins sem sló ekki einungis
þannig einkaeign sinni á alla hluti, heldur
einnig á mannskepnuna, og tók sér vald til
að ráðstafa því að vild og öllu saman var
komið í hendumar á lögreglu og skrifræði,
sem skipaði mönnum að sitja og standa eins
og því hentaði best þá stundina. Nú hefur
þessum eignum aftur verið skipt upp á nýtt,
þeim hefur verið skilað til aðalsins, kirkj-
unnar, til fyrmrn eigenda eða erfingja
þeirra. í kjölfar hins almáttuga ríkis, sem
var algerlega búið að leggja þegnana að
fótum sér, hefur „nýríka fólkið“ nú eftir
1989 rutt sér æ meira til rúms. Þar með
hefur þjóðfélagsskipanin enn tekið koll-
steypu og hið svokallaða gildismat um leið.
Hið nafnlausa alræði lögreglunnar og skrif-
stofubáknsins hefur verið leyst af hólmi af
hinu nafnlausa alræði markaðarins — og
þeim hugsunarhætti sem þar ríkir.
Öll þessi gífurlega eignatilfærsla, allur
þessi hringlandaháttur með eignir fólks
fram og til baka sem hefur valdið því ótöld-
um hörmungum (morðum, sjálfsmorðum,
ágirnd, nísku, örvæntingu), gerist innan
þess viðmiðs sem nútímavaldið byggist á,
og það hvarflar ekki að nokkmm manni að
efast um raunvemleika þess eða réttmæti.
Viðmiðið yfir nútímann heldur á lofti báð-
um þeim eignarhaldsformum sem tíðkast
hafa á tuttugustu öldinni, það er að segja
hinu kapítalíska eignarhaldi og ríkiseign
skrifræðisins, enda þótt aðferðin og útkom-
an séu ólíkar. í þessu stöðuga ferli eigna-
uppstokkunar, þar sem eignimar eru ýmist
gerðar upptækar eða þeim skilað, nú þegar
menn em hættir að sjá út úr augunum fyrir
fégræðgi, í þessari hamslausu bylgju einka-
væðingar og eignauppstokkunar, þá á sér
stað djúpstæð, falin, ósýnileg þróun — há-
spekileg eignaupptaka þar sem fólk er dag-
lega, í stórum stíl og án þess að nokkur veiti
því athygli rúið einkennum sínum og innsta
kjarna, skorið er á samband þess við ver-
una, sannleikann eða lögin og því kastað
inn í ferli þar sem aukaatriðin, það sem er
annars flokks, hið falska, hið hálffalska
ráða ferðinni. Þessi háspekilegi rúningur
hefur áhrifá alla, þá sem rýja og þá sem em
rúnir, hann sker á hið nauðsynlega og
frelsandi samband við það sem er, þannig
að þau verða að verum sem skortir gmnn til
að standa á, geta ekki náð áttum í því sem
er að gerast og hrapa því ofan í hinn
miskunnarlausa straum hins öfugsnúna
(Verkehrung).
Vörið í Prag hafnaði alfarið stalínisman-
um, eða því sem síðar var kallað „sósíal-
ismi hins raunverulega“, og einnig því
eðlilega ástandi sem ríkti í hinum hluta
heimsins þar sem kapítalisminn réð ríkjum
(eða, eins og menn segja varlega, með alls-
kyns fyrirvömm í dag án þess að þora að
hugsa málið til enda: lögmál markaðarins).
Vorið í Prag sneri baki við fyrirkomulagi
sem hluti heimsins taldi eðlilegt og sjálf-
40
TMM 1993:4